Yoyo uzaya çıkan ilk oyuncak olmayı nasıl başardı?
02.01.2025 - 15:55 | Son Güncellenme:
Bir oyuncak düşünün ki, insanlık tarihinin en eski eğlence kaynaklarından biri olmuş, farklı kültürlerde nesilden nesle aktarılmış ve sonunda uzaya kadar yolculuk yapmış. Evet, belki de tahmin etmesi zor ancak bu oyuncak bir yoyo. Basit gibi görünen ama aslında hem tarihi hem de tasarımıyla oldukça ilginç olan yoyo hem eğlenceli bir oyun aracı hem de bilimsel deneylere katkı sağlayan bir nesne! Peki, yoyo nasıl oldu da dünyanın dört bir yanında sevildi? Uzaya çıkan ilk oyuncak olmayı başardı?
Yoyo, tarih boyunca birçok farklı medeniyetin ilgisini çeken bir oyuncak oldu. Antik Yunanlılar onu eğlence aracı olarak kullanırken, Filipinler'de avlanma ve savunma amaçlı bir alet olarak öne çıktı. Ancak yoyo’nun asıl yaygınlaşma dönemi 1920'li yıllar oldu. İlerleyen süreçte ise basit bir oyuncak olmaktan çıkıp, bilimsel bir yolculuğa adım attı ve uzaya çıkan ilk oyuncak unvanını aldı.
ANTİK ÇAĞLARDAN GÜNÜMÜZE YOYO OYUNCAĞI
Yoyo’nun kökeni, Antik Yunan’a kadar uzanıyor. MÖ 500’lü yıllarda, seramikten yapılan yoyo tasvirleri bulunmuştur. Ancak sadece Antik Yunan değil, Çin ve Filipinler’de de yoyo benzeri oyuncakların kullanıldığı bilinmektedir. Arkeologlara göre yoyo oyuncağının yaklaşık 2500 yıllık bir tarihi var.Filipinler’de, yoyo’nun sadece bir oyun aracı olmaktan öte, avlanma ve savaş aleti olarak da kullanıldığı da biliniyor. 18. yüzyılda Avrupa’ya ulaşan yoyo özellikle Fransız aristokratları arasında popüler olmuş, daha sonrasında ise 20. yüzyılın başlarında Amerika’da büyük bir ticari başarı kazanmıştır. Çok kısa bir sürede dünya genelinde geniş kitlelere ulaşarak popüler bir oyuncak haline gelmeyi başardı.
İLK ADI: THE WHİRLİGİG (FIRILDAK)
Size şaşırtıcı bir bilgi daha vereceğiz. Bu oyuncağın adı önceden yoyo değildi, yoyo aslında bir marka ismiydi. Peki, ama nasıl diyebilirsiniz. Şöyle ki, James L. Haven ve Charles Hettrick, bu oyuncağı “The Whirligig” adıyla patentlemek için 1880’li yıllarda başvuruda bulundular ve Amerikan Patent Ofisi, 20 Kasım 1866’da oyuncağı resmen tescilledi. Oyuncak, birbirine tutturulan iki metal disk ve bu disklerin ortasından geçen bir ipten oluşuyordu. İpin uçları, metal disklerin birinde bulunan deliklere bağlanacak şekilde tasarlanmıştı.
OYUNCAĞIN ADI SONRADAN YOYO OLDU
Ancak asıl dönüşüm süreci, 1920'lerde Filipinli oyuncak üreticisi Pedro Flores’in yoyo adını marka tescil ettirmesiyle başladı. Flores, “Yoyo Manufacturing Company” adlı şirketini kurarak bu oyuncakları Amerikan pazarında satışa sunmaya başladı. Flores hiçbir zaman oyuncağın patentine sahip olmadı, ancak ilginç bir şekilde adıyla ve üretimiyle yoyo’yu popülerleştirdi. Herkes bu oyuncağı yoyo olarak tanımaya başladı.1930’larda iş adamı Donald F. Duncan, yoyo haklarını Flores’ten satın aldı ve oyuncak, Duncan’ın girişimleriyle daha da küresel bir fenomen haline geldi. O kadar popülerleşti ki 1965 yılında, mahkeme yoyo adının artık jenerik hale geldiğine ve bir marka adı olarak kullanılamayacağına karar verdi. Böylece yoyo, yalnızca bir marka değil, bir oyuncak türünün adı olarak dünya çapında tanındı.
YOYO NEDEN UZAYA ÇIKTI?
Yoyo’nun uzaya çıkış hikâyesi, NASA astronotları tarafından gerçekleştirilen bir deneyle başladı. Amaç, yoyo gibi bir nesnenin mikro yerçekimi ortamında nasıl hareket ettiğini gözlemlemekti. Yoyo, astronotlar için sadece bir oyun aracı değil, aynı zamanda fizik kurallarını test etmek için de son derece uygun bir araçtı. Deney sırasında, Yoyo’nun ip üzerindeki hareketlerinin Dünya’daki davranışlarından farklı olup olmadığı gözlemlendi.
