İlk Türk Kadın Astronom Nüzhet Gökdoğan Google'a doodle oldu! Nüzhet Gökdoğan kimdir, yaptığı çalışmalar neler?
14.08.2023 - 07:09 | Son Güncellenme:
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk bilim kadınlarından olan Hatice Nüzhet Gökdoğan, dünyaca ünlü arama motoru Google'a doodle oldu. Gök bilimci olan Nüzhet Gökdoğan, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi dekanlığı yaptı. Peki, Nüzhet Gökdoğan kimdir, nereli?
Nüzhet Gökdoğan, Türkiye'nin ilk kadın gökbilimcisi ve ilk kadın dekanıdır. Kızı Gönül Gökdoğan da Cumhuriyet tarihinin ilk kadın keman profesörüdür. Gökdoğan, 1910 yılında İstanbul'da doğdu. Eğitimini Fransa'da tamamladı. Paris Gözlemevi’nde stajını yaptı. İşte, Nüzhet Gökdoğan hayatı...
NÜZHET GÖKDOĞAN KİMDİR?
Gökdoğan, 1910 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Babası Atatürk’ün silah arkadaşlarından tümgeneral Mehmet Zihni Toydemir, annesi Nebihe Hanım'dır. 1928 yılında yatılı Erenköy Kız Lisesi’nden mezun oldu ve sonra devlet bursu ile matematik-fizik lisansı yapmak için Fransa’ya gitti. Lyon Kız Lisesi'nde Fransızca öğrendikten sonra Erkek Lisesi kısmına geçerek matematik ağırlıklı öğrenim gördü. 1932’de Lyon Üniversitesi’nde matematik lisansını tamamladı. 1933 yılında Paris Üniversitesi'nde fizik öğrenimi aldı. Stajını Paris Gözlemevi’nde yaptı. Sınavlarının ardından dönüş yaptı.
İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi Enstitüsü'ne ilk Türk doçenti olarak atanan Gökdoğan, üniversite bahçesine gözlemevi kurulması çalışmalarına katıldı. 1936'da Yüksek Mühendis Mektebi'ne (İstanbul Teknik Üniversitesi) müderris muavini olarak getirildi ve bu kurumun ilk kadın çalışanı oldu. 1946 yılına kadar matematik doçenti olarak görevini sürdürdü. 1937'de İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi'nde doktora tezini tamamladı. Söz konusu tes ise fakülte kayıtlarında "bir" numaralı tez olarak kayıtlıdır. Yüksek Mühendislik Mektebi sıralarında tanıştığı Mukbil Gökdoğan ile 1938’de evlendi. Bu evlilikten kızı Gönül ve oğlu Ömer Can dünyaya geldi.
Nüzhet Gökdoğan, 1940 yılında doçent unvanını aldı. Aynı yıl William Marshall Smart’ın Spherical Astronomy adlı eserini Kürevî Astronomi adıyla Türkçeye çevirdi ve 1948 yılında profesör unvanın almaya hak kazandı. Türk Matematik Derneği ve Türk Kadınlar Derneği’nin kurucuları arasında yer aldı. Farklı dönemlerde Türk Kadınlar Derneği’nin başkanlığını yürüttü. 1954 yılında birkaç astronom ile birlikte kurduğu Türk Astronomi Derneğinin başkanlığını 20 yıl boyunca sürdürdü.
1951-1952 yıllarında Amerika Birleşik Devletleri'nin Michigan eyaletine gitti. Ann Arbos ve McMathHulbert gözlemevlerinde ve Wilson Dağ Gözlemevi ile Palomar Dağı Gözlemevi’nin merkezinin bulunduğu Pasedena'da çalıştı. Gökdoğan, 23 Haziran 1954 tarihinde İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi dekanlığına seçildi. Türkiye’nin ilk kadın dekanı olarak iki yıl bu görevi sürdürdü. 1958 yılından başlayarak 22 yıl Astronomi Kürsüsü başkanlığı yaptı. Bölüm Başkanlığı süresince Fransa'da Meudon ve Nice, İsviçre’de Basel, İtalya’da Asiago Rasathaneleri ile ortak araştırma programları geliştirdi. Aralık 1971'de Astronomi kürsüsünde Türk ve Balkan astronomların katıldığı "Keppler Sempozyumu"nu düzenledi.
1978’de ikinci kez dekan seçildi ve Eylül ayında Silivri'de II. Ulusal Astronomi Kongresi'ni düzenledi. Kongre, 1997’de kurulan Ulusal Gözlemevi fikrinin gündeme geldiği çok önemli bir toplantı oldu.
1980'de dekanlık ve bölüm başkanlığı görevlerini sürdürmekteyken emekli oldu. TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi'nin kurulmasında ilk adımların atılışında rol oynadı. 24 Nisan 2003 tarihinde hayatını kaybetti. Cenazesi, Zincirlikuyu Mezarlığı'nda defnedildi.
