Arkeolojik eserlerin yaşı nasıl belirlenir?
16.11.2024 - 17:24 | Son Güncellenme:
Arkeologlar tarafından yapılan bir kazıda ortaya çıkarılan eski bir çömlek ya da aksesuar, binlerce yıl öncesine ait bir medeniyetin ipuçlarını taşır. Peki, bu arkeolojik eserlerin ne kadar eski olduğunu nasıl öğreniyoruz? Aslında bu sorunun cevabı, bilim insanlarının geliştirdiği karmaşık ama bir o kadar da etkileyici yöntemlerde saklı. Arkeolojik eserlerin yaşının belirlenmesi ile yalnızca o döneme tarihî bilgilere ulaşmakla kalmıyor aynı zamanda geçmişle bugün arasında bir köprü de kurmuş oluyoruz.
Her bir arkeolojik eser geçmişe ait bir bilgiler barındırır. Ancak bu bilgilere ulaşmak için modern teknolojinin rehberliğine ihtiyaç duyarız. Farklı materyallere özel yöntemler kullanılarak, eserlerin yaşı büyük hesaplanır. Karbon izotopları, toprak katmanları ve minerallerin enerji birikimi gibi detaylar, bir eser hakkında bize binlerce yıllık bilgi sunar. Peki, bu süreçte kullanılan yöntemler nelerdir?
KARBON-14 YÖNTEMİ: ORGANİK MADDELERİN YAŞINI TESPİT ETMEK
Organik maddeler, kabaca canlılardan arta kalan kalıntılardır, kemik, saç ve benzeri kalıntılar gibi ve bu kalıntılar genellikle karbon-14 yöntemiyle tarihlendirilir. Bu yöntem özellikle 50 bin yıla kadar olan eserlerin yaşını belirlemek amaçlı kullanılır. Bir canlı yaşadığı süre zarfı içerisinde bünyesinde karbon-14 adlı radyoaktif bir izotopu barındırır. Ancak, öldüğü zaman bu izotop azalmaya başlar. Bilim insanları ise, arta kalan kalıntılardaki karbon-14 miktarını ölçerek ne kadar zaman geçtiğini hesaplamaya çalışırlar. Örneğin, antik bir kazıda bulunan bir kemik ya da odun parçasının, karbon-14 analiziyle hangi döneme ait olduğu bulunabilir.
TOPRAK KATMANLARINI İNCELEMEK
Arkeologlar, kazı sırasında toprağın katmanlarına özellikle dikkat ederler. Çünkü eserlerin bulunduğu katman, onların yaşını belirlemede önemli bir ipucu taşır. Genellikle çok eski eserler alt katmanlarda, daha yeni olanlar, günümüze daha yakın olanlar ise üst katmanlarda bulunur. Arkeologlar, bu yöntemi, özellikle şehir kalıntılarında, yerleşim yerlerinin farklı dönemlerde nasıl değiştiğini anlamak için kullanırlar. Örneğin, bir höyükteki katmanları incelenerek, o bölgede kimlerin yaşadığı ve hangi dönemlerde yaşamış oldukları tespit edilebilir, tahmin edilebilir.
TERMOLÜMİNESANS YÖNTEMİ
Kazı esnasında çıkarılan eski seramikler ve taşların yaşı, ne kadar kaldıkları termolüminesans yöntemiyle belirlenir. Bu yöntemin ardındaki temel amaç eserlerin içindeki minerallerin en son ne zaman ısıtıldığını belirlemek ve bu sayede eserin yaşını tespit etmektir. Örneğin, bir çömlek, yapımı esnasında yüksek sıcaklığa maruz kalır. Zaman içinde ise mineral yapılarında biriken enerji, modern cihazlarla ölçülerek, aradan ne kadar süre geçtiği tespit edilebilir.
