Maddenin halleri ve özellikleri nelerdir?

İhtiyacın olan malzemeler:

-Bir çift göz
-Meraklı bakışlar
-Kalem ve kağıt

Hazırsan başlıyoruz. Biraz sonra maddenin halleri ve özelliklerini anlatacağız. Peki madde ne demek, onu iyice bir anlayalım önce.

Madde:

1. Uzayda yer kaplayan, kütlesi olan her şey

2. Bir şeyi oluşturan öge ya da ögeler

3. Duyularla algılanabilen nesneler.

Şu an karşısında oturduğun bilgisayar, tablet ya da telefon bile birer madde yani. Maddenin halleri ise 4 taneymiş:

1. MADDENİN KATI HALİ

Katı hal; belirli bir şekli, hacmi olanıymış. Katı halde olan bir madde, birbirine çok yakın atom ve moleküllerden oluşurmuş. Moleküller arasındaki boşluk az olduğu için sıcaklıkla genişleyebilirmiş ama daralmazmış. Maddenin en düzenli haliymiş.

Örnek: Kalem, kitap, demir kaşık

2. MADDENİN SIVI HALİ

Maddeler sıvı haldeyken belirli bir şekli olmazmış. Akışkan olduğu için neyin içerisine koyarsak onun şeklini alırmış. Ancak her sıvının akışkanlık derecesi farklı olabilirmiş. Belirli bir şekli olmayan maddenin sıvı halinde atom ve molekülleri arasında katı hale göre daha çok boşluk bulunurmuş.

Örnek: Su, ayran, meyve suyu, cıva

3. MADDENİN GAZ HALİ

Katı ve sıvı haldekinden farklı olarak atom ve molekülleri arasında oldukça fazla boşluk olunca madde, gaz haline geçermiş. Atom ve moleküller arasında çok boşluk olduğu için rahatlıkla sıkıştırılabilirmiş. Bu sayada de sıvı hale dönüşürmüş.

Örnek: Oksijen, karbondioksit

4. MADDENİN PLAZMA HALİ

Maddenin plazma hali hepimizin en yabancı olduğu şekliymiş. Gün içerisinde etrafımızda gördüğümüz nesnelerin çoğu ya sıvı ya katı ya da gaz halinde olurmuş. Plazma hali ise Dünya dışında görülürmüş. Dünya dışında maddelerin neredeyse %99’u iyonlaşmış gaz yani plazma halinde olurmuş.

Madde bir halden diğerine geçebilirmiş. En basit örnek katı haldeki bir buz küpü ısındıkça eriyerek sıvı hale geçer, biraz daha sıcaklığa maruz kalırsa buharlaşarak gaz haline dönüşürmüş. Bu deneyi sen de evde yaparak gözlemleyebilirsin.

ÖNEMLİ BİR BİLGİ!

Madde ve cisim arasındaki ilişki nedir?

Katı halde gördüğümüz bir nesne eğer şekil alırsa cisim olurmuş.

GÜMÜŞ: MADDE

GÜMÜŞ KAŞIK: CİSİM

BİR SORU-BİR CEVAP

Maddeleri birbirinden ayırt eden özellikler nelerdir?

Her maddenin kendine özgü, onu diğerlerinden ayıran özelliklerine ayırt edici özellikler denirmiş.

1. İlk ayırt edici özelliğimiz erimeymiş. Maddenin ısı yardımıyla katı halden sıvı hale geçmesi erime denirmiş. Buzun suya dönüşmesi erimeye örnek verilebilirmiş.

2. İkinci sırada donma var. Maddenin sıvı halden katı hale geçmesine de donma denirmiş. Biraz önce erittiğimiz suyu dondurarak buz yapmak buna örnek olabilirmiş.

3. Üçüncülük ödülü buharlaşmaya gidiyor. Maddenin sıvı halden gaz haline dönüşmesine denirmiş. Suyun yine sıcaklık etkisiyle buhar olması buna örnekmiş.

4. Sırada yoğunlaşma var. Bu da gaz haldeki maddenin sıvıya dönüşmesiymiş ve su buharının suya dönüşmesi buna örnekmiş.

5. Buraya kadarki ayırt edici örneklere şahit olmuş olabilirsin ama sıradaki süblimleşme özelliği çok gördüğün bir şey olmayabilir. Maddenin katı halden direkt olarak gaz hale geçmesine verilen isimmiş. Buzun direkt su buharı olması gibi. Bunu kuru buzu kaynatılıp ılık hale getirilmiş suyun içine koyarak görebilirsin. Bunun için mutlaka büyüklerinden yardım almalısın.

6. Gaz halden sıvı hale geçme durumuna kırağılaşma denirmiş. Su buharının buz hale geçmesi buna örnek olabilirmiş. Bu, ani ısı değişimlerinde yaşanan bir durummuş.