Sistit en genel tanımıyla; mesanenin, yani idrar kesesinin iltihaplanmasıdır. Bakteriyel bir enfeksiyon söz konusudur ve buna idrar yolu enfeksiyonu denir. Sık idrara çıkma isteği, idrara çıkıldığında zorlanma, idrarın damla damla gelmesi ve şiddetli yanma gibi belirtileri vardır. Sistit çocuklar da dahil olmak üzere hemen her yaşta görülebilir ve ciddiye alınmalıdır. Tedavi edilmediği takdirde böbreklerde enfeksiyona ya da idrarda kanamaya yol açabilir.
Sistit genellikle ‘E. coli’ adlı, normalde mide-bağırsak yolunda bulunan bir bakteriden dolayı kaynaklanır. Çoğu zaman vücudumuz bakterileri idrar yoluyla atar. Ancak bazıları mesane duvarına yapışabilir ya da o kadar hızla çoğalır ki, bir kısmı mesanede kalır.
Cinsel hayat, bakterilerin mesaneye geçişini kolaylaştırabilir ancak başka pek çok nedeni vardır. Çoğu kez sanki kadınlara özgü bir rahatsızlık gibi algılanır ama erkeklerde de görülebilir. Kadınlarda daha sık görüldüğü doğrudur çünkü idrar kanalları kısadır ve bakteriler mesaneye daha çabuk ulaşır. Bakteriler, idrar yoluna cinsel ilişki ya da tuvalet temizliği esnasında geçip enfeksiyona yol açabilir.
En etkili faktörler
- Sıkı ve naylon iç çamaşırları
- Çok uzun süre oturmak
- Tuvalet temizliğini arkadan öne doğru yapmak ya da temizliğe dikkat etmemek
- Stres
- Cinsel ilişki
- Kimyasallar (sabun, vücut şampuanı,temizlik mendilleri)
- Mesane ya da idrar yolunda tıkanıklık (taş veya prostat büyümesi)
- İdrarın tam boşalmaması
- Genital bölgede aşırı kuruluk
- Hamilelik (hormonlarda değişim ve mesaneye baskı nedeniyle)
- Menapozda östrojen hormonu eksikliğinin etkileri
- Diyabet
Ağrılı idrara çıkma
Sistitin başlıca belirtileri, sık ve ağrılı idrara çıkmadır. Kasık ve alt karın bölgesinde rahatsızlık, dolgunluk, bazen de ağrı hissedilebilir. Seyrek de olsa bazı sistitlerde kanama nedeniyle idrar kanlı olup kırmızı ya da koyu renkli görünebilir.
Sorun, çok ciddi rahatsızlıklara yol açmadığı için çoğu zaman önemsenmez ya da hasta doktora durumu iletmekte çekingen davranır.
Oysa erken teşhis edilirse, kolayca tedavi edilebilir. Teşhis, hastalının hikayesini iyi dinleyip, basit ama dikkatli bir muayeneyle desteklendiği takdirde hemen konabilir.
Sistitin belirtileri
- Dizüri(idrar yaparken yanma, sızı, ağrı)
- Pollaküri (sık idrara çıkma) ve az idrar yapma
- Acil idrar yapma hissi
- Tam boşalamama hissi
- Kötü kokulu ve bulanık idrar
- Disparoni (cinsel ilişki sırasında ağrı duyulması)
- Kasıklarda ve göbek altında ağrı
- Hematüri (idrarda kan olması)
Tanı ve tedavi yöntemleri
Hastaların çoğunda yukarıda bahsedilen şikayetler vardır. Papılacak tetkik, idrarın mikroskobik incelenmesidir. Sistitli bir hastanın idrarında alyuvarlar, akyuvarlar ve bakteriler görülür. Enfeksiyona yol açan bakteriyi tanımlayabilmek için de idrar kültürü gerekebilir. Altta yatan bir hastalık olduğu düşünülüyorsa, üriner sistem ultrasonografisi ve bilgisayarlı tomografi, İVP (ilaçlı böbrek filmi) ve sistiskopi (ışıklı bir aletle mesaneye bakma) de yapılabilir.
Bakteriyel bir hastalık olduğundan dolayı tedavide antibiyotikler kullanılmalı.
Kültür sonuçları çıkana kadar tedaviye, E. coli bakterisine etkili ilaçlarla başlanmalı. Sistit, tedavi edilmezse, kronikleşebilir.
Korunmak için neler yapılmalı?
Günlük su alımı en az 2 litre olmalı. Su bakterilerin mesaneye tutunmasını engeller ve dışarı atılmasını sağlar.
Mümkün olabildiği kadar sık idrara çıkılmalı. İdrarı tutmak, mesanedeki bakterilerin organın duvarına yapışmasını ve enfeksiyon gelişmesini kolaylaştırır.
Tuvalet temizliği, önden arkaya doğru yapılmalı. Böylece bakterileri idrar kanalına doğru taşımamış olursunuz. Sadece kağıtla silinmek yeterli değildir. Anal bölge mutlaka bol suyla yıkanmalı. Ancak aşırı hijyen takıntısı normal vajinal florayı bozabileceğinden dikkatli olunmalı.
Vajinal deodorant, parfümlü sabun, pudra kullanımı idrar kanalını tahriş edebileceğinden tercih edilmemeli.
Sıkı, dar pantolonlar ve naylonlu iç çamaşırları giymeyin. Bu giysiler, genital bölgenin nem oranını artırarak bakterilerin üremesini kolaylaştırır.
Pamuklu iç çamaşırlar tercih edilmeli ve her gün değiştirilmeli.
Cinsel ilişkiden sonra idrara çıkılmalı. Bu durum, bakterilerin yayılmasını önler.
Menopoz sonrası dönemde östrojen kremleri kullanılmalı.
Özellikle yaz aylarında kalabalık ve kirli havuzlara girmekten kaçınılmalı.
Erkeklerde sistit
Erkeklerde sistit, genelde mesanenin tam boşaltılmaması sonucu iltihaplanması nedeniyle oluşur. Bu durum, geniş mesanesi olanlarda, idrar yolunda hasar bulunanlarda veya anüsten idrar yoluna giren bakteriler sonucu ortaya çıkar. Sistit, prostat iltihabı, prostat büyümesi ve idrar yolundaki tümör gibi bir tıkanmayı gizleyebilir.
Risk faktörleri arasında; prostat büyümesi, böbrek taşı, idrar yolunun dar olması ve yaş (50) vardır. Normalden daha sık idrara çıkma, acilen işeme isteği, keskin kokulu ve bulanık idrar, idrarda kan, idrardan sonra yanma ya da karıncalanma, işemekte zorluk çekme erkeklerde görülen belirtilerdir.