Bir anda ortaya çıkabilen ya da bazı nedenlere bağlı olarak yıllar içinde gelişebilen karaciğer yetmezliği, tedavi edilmediğinde kişinin yaşamını tehdit edebilmektedir. Karaciğer vücudumuzun en büyük organıdır. Erişkin bir insanda, kiloya bağlı olarak ortalama 1000-1500 gram ağırlığındadır. Yaşamın sürmesi için vücudun ihtiyacı olan proteinlerin üretilmesi, yağların ve yağda eriyen A,D,E, K vitaminlerinin emilimi için gerekli safrayı üretmek ve bağırsağa akmasını sağlamak, pıhtılaşma faktörlerinin sentezini gerçekleştirmek, vücutta dolaşan bakterilerin ortadan kaldırılmasına yardımcı olarak enfeksiyonlarla mücadele etmek ve vücuda giren her türlü zararlı kimyasalı zararsız hale getiren hayati bir organdır.
Karaciğer yetmezliği genellikle karaciğerin büyük bir bölümünün hasara uğramasıyla ortaya çıkan ve işlevini yerine getirememesiyle sonuçlanan bir durumdur. Karaciğer yetersizliği genellikle hayatı tehdit eder ve bu nedenle acil tıbbi destek gerektirir. Sıklıkla karşılaşılan durum, hastalanan karaciğerinin yavaş yavaş bozulması ve yıllar içerisinde yetersizlik gelişmesidir ki buna ‘kronik karaciğer yetersizliği’ denir. Daha nadiren karşılaşılan durum ise, daha önce karaciğer hastası olduğu bilinmeyen bir kişide günler-haftalar içerisinde karaciğer yetersizliğinin gelişmesidir ki, buna da ‘akut karaciğer yetersizliği’ diyoruz. Hepatit B ve C, sirozlar, uzun dönem fazlaca alkol tüketilmesi, karaciğere ait bazı damarlarda tıkanıklık, beslenme bozukluğu, safra yolu hastalıkları (primersklerozankolanjit), kalıtsal bazı hastalıklar, hemokromatosis (demir metabolizma bozukluğu), alfa-1 antitripsin eksikliği ve Wilson hastalığı (bakır metabolizma bozukluğu) Kronik karaciğer yetersizliğine neden olur.
Basit gibi görülen ciddi halsizlik, yorgunluk, iştah kaybı, bulantı, kusma ve ishal karaciğer yetersizliği gibi önemli bir hastalığın habercisi olabilir. Sarılık, karın şişliği, kolay kanama (anlamsız burun, diş eti veya basit yaralanma kanamaları), şuur bulanıklığı (hepatikensefalaopati: zaman mekan duygusunu kaybetme, yakınlarını tanımama, tutarsız davranışlar), uykuya eğilim ve koma hali hastalığın daha ciddi boyutlara ulaştığının habercisi olabilir.
Sebepleri nelerdir?
Hepatit A, B, D, E ve muhtemelen C
Kemoterapi ve benzeri tedaviler
Yüksek dozda parasetamol içeren ilaç kullanımı
Ot, eritici madde ve mantardan dolayı oluşan zehirlenmeler
Güneş çarpması,
Wilson hastalığı (bakır metabolizmasıyla ilgili genetik hastalık). Akut karaciğer yetmezliği belirtileri
Akut karaciğer yetmezliğinde belirtiler, ani ve etkileyici biçimde gelişir.
İki ve 10 gün aralığında birey sağlıklı hissederken bir anda bilincini yitirir
İlk belirtiler, mide bulantısı ve rahatsızlık hissi
Sarılık ve akli durum dengesizlikleri
Terleme, baygınlık hissi, morartı, kanama eğilimi ve aşırı susama.
Karaciğerin fonksiyonları normale döndüğü zaman akli denge de normale döner.
Kronik karaciğer yetmezliği ve siroz birçok nedenle ortaya çıkabilir;
Amerika’da ve Avrupa’da genellikle yüksek alkol
Gelişmekte olan ülkelerde ise hepatit B ve C başta olmak üzere viral hepatitler
Bazı mikroorganizmalar (bakteri, parazit)
Bazı kalıtsal hastalıklar (Wilson hastalığı, hemokromatoz, antitripsin yetmezliği)
Kendine karşı bağışıklık yanıtı olan karaciğerle ilgili otoimmun hastalıklar.
Allerjik reaksiyonlar (doğum kontrol hapları ve metildopa gibi ilaçlara karşı)
SİROZ HASTALIĞININ BELİRTİLERİ
Hastalık ilk ortaya çıktığında yorgunluk, çabuk yorulma, iştahsızlık, sarılık, kaşıntı, bulantı, aşırı gaz birikimi, bacaklarda ve karında şişlik, kabızlık, erkeklerin göğsünün büyümesi görülür. Hastalığın daha ileri evresinde belirtiler şiddetli ve tanı koydurucudur. Gözle görülür bir kilo kaybı vardır. Yemek borusundaki damarlar patlayarak iç kanama olabilir. Beyin hücrelerinin hasarı sonucunda kişide şuur bulanıklığı gelişir. Aç karnına kusmaya başlar, geceleri idrar yapması fazlalaşır. Hormonal dengesizlik sonucu vücut kılları dökülür, damarlar genişler ve boyunda, sırtta görülür bir hal alır.
Siroz nasıl teşhis edilir?
Siroz hastaları iç hastalıkları ve gastroenteroloji-hepatoloji uzmanları tarafından takip ve tedavi edilir. Yapılan ilk muayenede doktor hastanın geçmişiyle ilgili bilgi alır. Kesin tanı koymak için ise kan tahlilleri ve gerekirse karaciğerden parça alımı yapılır. Karaciğer hücrelerinin kanda ne durumda olduğu incelenir. Bunun dışında ultrasonla karaciğer görüntülenir. Karaciğerin yüzeyi ve yapısının bozukluğu hakkında bilgi alınır. Ayrıca son yıllarda fibroscan adı verilen cihazla karaciğerdeki yağlanma ve sertleşme miktarı ölçülerek teşhise faydalı olunmaktadır.
Siroz tedavisi
Alkole bağlı sirozun tedavisi yoktur. Yine de erken tanı sonucu alınan bazı önlemlerle hastalığın şiddeti azaltılabilir. Hepatit sonucu siroz olanlarda ise çeşitli ilaçlarla virüslerin çoğalması engellenir.
Ayrıca aşağıdaki önlemler alınır;
İlk başta kesinlikle alkolü bırakmak gerekir,
Vücuttaki eksikliklerin giderilmesi için vitamin alımı gerekebilir,
Sirozlu hastaların tansiyonu yüksek olur. Bunu kontrol etmek için tansiyon ilaçları önerilir,
İdrar söktürücü ilaçlarla karında biriken su miktarı azaltılmaya çalışılır,
Aşırı yağlı yemekler yenmemelidir.
Bunların dışında en son yapılacak tedavi organ naklidir. Hastalığın iyileşmesi mümkün olabilir fakat bu nakil sonucu karaciğerin vücuda uyumu gerekir.