Karaciğer hücrelerinde anormal seviyede yağ birikmesine karaciğer yağlanması ya da ‘hepato steatoz’ denir. Yaygın ve son derece ciddiye alınması gereken bir konudur. Çünkü siroza neden olabilecek, iltihaplı bir reaksiyonu tetikleyebilir.
İltihaplı karaciğer yağlanmasına tıpta ‘steatohepatit’ adı verilir. Karaciğerin, kandaki zararlı maddeleri ortadan kaldırmak ve yediklerimizi enerjiye çevirmek gibi vücudumuzda pek çok önemli görevi vardır. Görevlerini yerine getirirken, bu hayati organda biraz yağ bulunması normaldir. Ancak karaciğerin ağırlığının yüzde 5-10’dan fazlası yağsa, karaciğer yağlanması söz konusudur.
Pek çok nedeni olabilir
Bu sorunun en sık karşılaşılan nedenleri; aşırı alkol tüketimi, obezite ve kötü beslenmedir. Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasıysa (NASH) ayrı bir başlık altında ele alınır. Yağlı karaciğer tek başına büyük bir tehlike oluşturmaz ve bir tabloya eklenirse, bu durum sağlık açısından büyük riskler taşır.
Karaciğerde yağlanması olanların en az yüzde 80’inde hiçbir ciddi sağlık sorunu gelişmediği bilinir. Ancak olguların yüzde 10-20’sinde hastalığın ciddi formu olan alkole bağlı olmayan steatohepatit gelişebilir. Ultrasonunda yağlı karaciğeri olan ve karaciğer testlerinde yükseklik saptananlarda görülme ihtimali çok daha yüksektir.
Aşırı alkol tüketimi: Aşırı alkol tüketimi karaciğer yağlanmasının yaygın nedenlerinden biridir. Bazı vakalarda kısa bir dönem içerisinde çok fazla alkol tüketilmesi de yağlanmaya yol açabilir. Alkol, karaciğerin yağ metabolizmasındaki işlevine zarar verir ve yağın karaciğer hücrelerinde birikmesine neden olur. Bu durum ilerleyerek alkolik hepatit rahatsızlığına dönüşebilir.
İnsülin direnci: Kötü beslenme ya da genetik nedenlerden dolayı vücutta insülin direnci ortaya çıkabilir. İnsülin hormonuna karşı vücutta hücrelerin direnç göstermesi sonucu pankreas daha fazla insülin salgılamaya başlar. İnsülin hormonundaki bu artış sonucu kandaki ve karaciğerdeki yağ asitlerinde artış görülür. Böylece karaciğer yağlanması ortaya çıkar.
Fazla kilolu veya obez olmak: Obezler arasında karaciğer yağlanmasına rastlanma oranı, yüzde 70’lere varan, oldukça yüksek bir seviyededir. İnsülin direnci, hormonal nedenler ya da sadece kötü beslenme alışkanlıkları sebebiyle alınan kilolar vücutta yağ hücrelerinde depolanır. Artan kilolar yüzünden yağ hücreleri artık yağ depolayamaz hale gelebilir. Yağlar kanda dolaşmaya ve karaciğer gibi iç organlarda toplanır.
Nadiren belirti verir
Karaciğer yağlanması genellikle hiçbir belirti vermez. Nadiren halsizlik, iyi hissetmeme, karnın sağ üst kısmında huzursuzluk, dolgunluk veya hafif bir ağrıya yol açabilir. Ancak bu belirtiler birçok başka hastalıkta da görülebilir.
Karaciğer yağlanması daha çok başka nedenlerle yapılan kan tahlilleri veya ultrasonla teşhis edilir. Kan tahlillerinde karaciğer enzimleri yüksek saptandığı zaman yine başka birtakım hastalıklarla beraber karaciğer yağlanması da akla gelmelidir. Ultrasondaysa karaciğerin büyümüş olduğu görülür.
Basit yağlanma adından da anlaşılabileceği gibi genellikle önemli bir sağlık sorununa yol açmaz. Bu kişilerde karaciğer kan testleri (AST ve ALT) genellikle normaldir. NASH’li hastalarda ise karaciğer kan testleri genellikle hafif yüksektir. Ancak normal karaciğer kan testleri olanlarda NASH görülebileceği gibi, yüksek karaciğer kan testleri olanlarda basit yağlanma ortaya çıkabilir. Yani testler hastalarda hangi tip yağlı karaciğer hastalığı olduğunu ayırt edemez.
Kesin teşhis için biyopsi
Kesin teşhis için lokal anestezi altında ince bir iğneyle karaciğerden çok küçük bir parça alınır. Bunun patoloji uzmanı tarafından mikroskopik olarak incelenmesiyle tanı konur.
NASH’ta ciddi karaciğer hasarının eşlik edip etmediğini gösterebilen az sayıdaki cihazın başında Fibroscan gelir. Fibroscan , NASH’lı hastalarda karaciğer fibrozisini ağrısız, zararsız, kısa süren bir ölçümle ortaya koyar. Özellikle ileri evre fibrozis ve siroz teşhisini mükemmel bir doğrulukla söyler.
Tedavide kilo verme önemli
NASH’ın kesin tedavisi için henüz bir ilaç bulunamamıştır. Kilo kaybı ve fiziksel aktivite şu ana kadar etkisi kanıtlanmış en iyi tedavi yöntemleridir. Ancak kilo kaybı kademeli olmalı (haftada en fazla 1.5 kg), çünkü daha hızlı kilo kaybı da yağlanmaya yol açabilir. Kilo kaybı ve fiziksel aktiviteyle NASH’le ilişkili durumların (şişmanlık, tip 2 şeker hastalığı, hipertansiyon, hiperlipidemi, insülin direnci) kontrolü kolaylaşır. Yağlı karaciğer hastalığında en sık ölüm nedeninin kalp kökenli olduğu hatırlanacak olursa, kalp damar hastalığı riskinin azalacağı anlaşılır.
Yağlı karaciğeri olanlar kesinlikle alkol tüketmemeli. Bunun yanı sıra fruktoz içeren meşrubatlardan ve hazır meyve sularından kaçınmalı.
Uzak durmak için bunları yapın
İşlenmiş şeker ve un, hayvansal yağ ve alkol tüketiminizi azaltın.
Daha fazla sebze, meyve ve kurutulmuş meyve tüketin. En sağlıklı diyetlerden birisi olan Akdeniz diyetini uygulayın.
Haftada 2-3 kez egzersiz yapın.
Anti-enflamatuvar, ağrı kesici, östrojen ya da mantar önleyici ilaçlar almaktan kaçının.
Vücut ağırlığınızı yavaş yavaş azaltın.
Antioksidan tüketiminizi artırın.
Hepatit A ve B’ye karşı aşı olun.
Diğer yağlanma nedenleri
Kanda trigliseridlerin yüksek seviyelerde olması 4 Hızlı kilo kaybı, aç kalma
Damardan beslenme
Tip 2 diyabet 4 Yüksek kolesterol
Bazı ilaçlar 4 Gastrik bypass ameliyatı geçirmek 4 Wilson hastalığı
Gebelik 4 Bakteri ve virüsler