Unutkanlık, kimi zaman depresyon, vitamin eksiklikleri, tiroid fonksiyon bozukluklarına bağlı olarak görülebilir ve uygun tedaviyle tam şifa sağlanır. Ancak unutkanlığın, bunamanın ilk belirtisi olabileceği de bilinmeli.
Bunama (demans), orta-ileri yaşlarda başlayan, akli becerilerde ilerleyici kayıplara neden olan bir hastalıktır. Zihinsel fonksiyonlar ve günlük yaşam aktivitesinde ilerleyici bozulma, davranış problemleriyle tanımlanır. Alzheimer, demansın en sık nedenidir. Kişiyi adım adım yakın çevresinden, sonra kendinden uzaklaştıran, ardından anıların teker teker silikleştiği nörolojik bir hastalık türüdür.
Alzheimer, unutkanlıkla başlayan bir hastalık olarak kendini gösterir. Ancak her unutkanlık Alzheimer anlamına gelmez. Unutkanlıkla beraber beceri kaybı görülüyor ve kişilik özellikleri değişim gösteriyorsa daha dikkatli olmakta fayda var.
Demansta olduğu gibi günlük aktiviteler bozulur, ilerleyen dönemde hasta kendini ifade edemez, çevreyle ilişkileri azalır, hesap ve muhakeme yeteneğiyle algısı bozulur. Bunları kişilik değişiklikleri ve birtakım psikolojik sorunlar takip eder. Son zamanlarda yatağa bağımlı hale gelebilir ve günlük ihtiyaçlarını karşılayamaz.
Kadınlarda sık görülüyor
Alzheimer, genelde 65 yaşın üzerindeki kişilerde ortaya çıkar. Hem kadın hem de erkekte görülen bu hastalığa, kadınlarda daha fazla rastlanır. Araştırmalar, 65 yaşın üzerindeki 15 kişiden birinde Alzheimer görüldüğünü ortaya koydu. 80-85 yaşın üzerindeki, her iki kişiden birinde de Alzheimer görülür.
Son zamanlarda yaşam tarzının, metabolizmanın, zihinsel ve fiziksel egzersizlerin düzenli uygulandığında hastalığın başlangıç yaşının yıllarca geciktirilebildiği görüldü. Erken yaşlarda sakin bir yaşama geçmek, hipertansiyon, kan şekeri oynamaları ve zihinsel egzersizlerden uzak durmaksa başlangıç yaşını 50, hatta 40’a kadar indirebilir.
Tanı ve tedavi seçenekleri
Belirtiler gösteren hastaların, nöroloji ve psikiyatri uzmanı doktorlar tarafından değerlendirilmesi gerekir. Çekilen beyin filmi, yapılan kan tahlilleri ve laboratuvar tetkikleriyla Alzheimer, diğer hastalıklardan ayırt edilmeye çalışılır. Her unutkanlık, bu hastalığın belirtisi değildir. Bu şekilde kesin tanısı konulabilir.
Alzheimer’ın kesin tedavisi yoktur. Yani yapılan müdahaleyle, tamamen ortadan kaldırılamaz.
Öncelikle şunun bilinmesi gerekir; bu hastalığın tedavisinde erken tanı çok
önemlidir. Araştırmalar, Alzheimer tedavisine erken başlayanların tedavisine aylar sonra başlanan kişilere göre daha iyi bir durumda olduklarını gösteriyor. Amaç, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ve semptomları azaltmak, hastanın yaşam kalitesini yükseltmektir. Ayrıca, ortaya çıkan psikolojik problemlerle başa çıkabilmek için de çeşitli ilaçlar (antidepresan gibi) kullanılır. Fakat bunlar doktor kontrolünde alınmazsa daha kötü sorunlara yol açabilir.
Aileye düşen görevler
Sevdiğiniz kişi sık sık kullanılan objelerin isimlerini unutabilir. Onu kınamak, bir işe yaramaz. Hastanıza sevgi göstermeli, duygusal destek vermelisiniz. Kesinlikle tartışmayın, ilginç aktiviteler bulun ve anlayışlı insanlarla sosyal iletişimini artırın. Evde güvenli bir ortam yaratmalısınız. İleri evrelerde temizlik, tuvaletini yapması ve beslenmesi açısından yardım etmeniz gerekir. Onu koruyacak değişiklikler yapmalısınız. Örneğin; mutfağa ve ilaçlarınızı sakladığınız alanlara girmesini engellemelisiniz. Banyoda tutunması için barlar, dış kapıya kilit gerekebilir. Gün geçtikçe, Alzheimer hakkında daha fazla bilgi sahibi oluyor ve daha fazla ilaçlarla karşılaşıyoruz. Yapılan çalışmalar, hastalığın tedavisinde büyük adımlar atılacağını gösteriyor.
Yaygın görülen belirtiler
- Bozuk hafıza ve düşünce: Kişi hatırlamakta ve yeni şeyler öğrenmekte zorluk çeker. Hastalığın ileri aşamalarında uzun süreli hafıza kaybı gelişir. Yani kişi doğum yeri, mesleği veya aile üyelerinin isimlerini bile anımsayamaz.
- Yön duygusu yitimi ve kafa karışıklığı: Hastalar, kendi başlarına dışarı çıktıklarında kaybolabilir ve nerede olduklarını veya oraya nasıl geldiklerini hatırlamayabilir. Daha önceden bildikleri yerleri ve olayları unutabilir. Tanıdık yüzleri, günün hangi saati veya hangi yılda olduklarını bile anımsamayabilir.
- Bir şeyler kaybetmek: Gözlük, işitme cihazı veya anahtar gibi her gün kullanılan eşyaları koydukları yerleri unuturlar. Ayrıca eşyalarını garip yerlere de koyabilirler.
- Soyut düşünme:
Sayıların anlamını ve onlarla ne yapmaları gerektiğini
unutabilirler.
- Günlük görevleri yapmakta zorlanma:
Alzheimer hastası yeme, giyinme, kendine çekidüzen verme gibi rutin işleri yapmakta zorlanmaya başlar.
- Kişilik ve davranışlarda değişiklik: Kişi alışılmışın dışında kızgın, asabi, huzursuz veya sessiz olur.
- Muhakeme kapasitesinde zayıflama veya azalma: Soğuk bir günde evden paltosuz veya ayakkabısız çıkabilirler ya da markete pijamalarıyla gidebilirler.
- Açıklamaları anlamada zorlanma: En basit yönlendirmeleri veya açıklamaları anlamada zorlanırlar.
- Lisan ve iletişim problemleri: Kelimeleri
hatırlayamaz, nesneleri
tanısalar bile isimlerini
söyleyemezler.
- Görsel beceriler bozulur: Alzheimer hastası, mekansal becerisini kaybeder ve parçaları belli bir sıraya göre
dizemez.
- Motivasyon ve inisiyatif kaybı: Bir şeylerle ilgilenmek ve başkalarıyla etkileşime girmek için harekete geçirilmesi gerekebilir.
- Normal uyku düzeninin kaybı: Gündüz uyuyup, gece uyanık kalabilir.