Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE); korunmasız cinsel ilişki sırasında salgıların yol açtığı, HIV ve Hepatit-B virüsü de dahil olmak üzere, çok sayıda bakteri, virüs, mantar ve parazitin ortaya çıkardığı hastalıkları kapsar. HIV AIDS’e, Hepatit-B sarılığa, virüsler cinsel organ siğilleri ve uçuklara, bakteriler bel soğukluğu ile frengiye, parazitlerse uyuz ve kasık bitine neden olabilir.
Hastalık etkeni bulunduran biriyle girilen cinsel ilişki sonucunda bulaşan mikrop ve virüsler, bazen çeşitli belirtilere yol açarken; bazen de herhangi bir bulgu vermez. Bu nedenle sağlıklı görünen biriyle girilen cinsel ilişkiden hastalık kapmak ya da kendi hastalığını bilmeden başkalarına bulaştırmak çok kolaydır.
Akıntı, sağlıklı kadınlarda da görülür; miktarı ve rengi âdet döngüsü boyunca değişkenlik gösterir. Erkeklerde akıntı, kadınlardaysa alışılmışın dışında bir durum varsa, hekime başvurulmalı.
CYBE; cinsel ilişki dışında kan nakli, enjeksiyon ve doğum sırasında da geçebilir. Organların yapısı nedeniyle CYBE, erkeklerden kadınlara daha kolay geçiş yapar.
Partnerlerin başkalarıyla cinsel ilişkide bulunmamaları, kendilerini ve eşlerini bu tür hastalıklardan korur. Ancak bireyler daha önceki cinsel ilişkilerinden edindikleri bulaşmaları, yeni eşlerine taşıyabilir.
Herkes, özellikle de çok eşli olanlar için karşılıklı korunma tavsiye edilir.
Her iki cinste görülen belirtiler
- Ağrılı idrar yapma, idrar yaparken güçlük, sık idrara çıkma
- Cinsel organlarda ağrılı/ağrısız açık yaralar ya da kabarıklıklar
- Cinsel organlarda siğil ve uçuklar
- Kol ve bacaklarda kaşıntısız kızarıklıklar, döküntüler
- Cinsel organda karıncalanma hissi ya da kaşıntı
- Baş ağrısı, halsizlik ve bulantı
- Ateş ve üşüme
- Ağızda yaralar
- Kasıklarda şiş ve ağrılı bezeler
- Deri altında şişlikler
Erkeklere özel yakınma
- Penisten akıntı (yeşil, sarı renkli) gelmesi
Kadınlardaki şikayetler
- Düzensiz âdet kanaması
- Kasık ve/veya bel ağrısı
- Vajinal akıntı (beyaz, grimsi, yeşil, sarı, köpüklü, iltihaplı ve kokulu)
- Ağrılı ya da güç cinsel ilişki
Bebek ve çocuklara özgü sinyaller
- Göz iltihabı
- Burun kökü çöküklüğü
- Zatürre
Risk faktörleri
- CYBE’nin kişiden kişiye bulaşması için; vücudun hastalıklı kan içeren bölümleri, vücut sıvıları (meni, vajinal akıntı, anne sütü) ya da açık yara ve kesiklerle doğrudan temas gerekir.
- HIV’de tükürük ve ter gibi diğer vücut sıvıları yalnızca küçük oranlarda virüs içerir ve bunların enfeksiyona sebep olduğu gösterilememiştir.
Aynı zamanda, açık yaralar ağız içine kanama yapıyorsa, tükürükteki virüs oranı artabileceğinden derin ve ıslak öpüşme güvenli değildir. Ayrıca, kanda virüs varsa, idrar ve dışkı da HIV bulunabilir. Tahriş olmuş deriyle doğrudan temasla da bulaşma olabilir.
- Kirli ve kullanılmış enjektörler, ustura bıçağı, diş tedavisi, sünnet için kullanılan cerrahi aletlerin paylaşılması, kan nakli, ayrıca hamilelikte, doğumda ve anne sütüyle bazı kan yoluyla bulaşan CYBE’nin ve HIV/AIDS’in anneden bebeğe geçebildiği bilinir.
- Bir hastalık etkeniyle bulaşmış bireylerin (özellikle açık yaralara sebep olan CYBE’si olanlar) HIV/AIDS’e yakalanma olasılıkları daha fazladır.
- CYBE’nin kimden bulaşacağını önceden saptamak her zaman olası değildir. Bulaşma, birey bunu bilmeden ve farkına varmadan da olabilir.
Bu yollarla bulaşmıyor!
- Aynı havayı solumak
- Ortak malzemeleri kullanmak
- Hamam böceği, kene, tahta kurusu, sivrisinek ve karasinek gibi hayvanlar tarafından ısırılmak
- Aksırmak, öksürmek, tükürmek ve balgam çıkarmak
- Evcil hayvanlara bakmak
- Kan vermek
- Yüzme havuzu, banyo küveti, hamam ve duşu kullanmak
- Çeşme ya da musluktan su içmek
- Kucaklaşmak.
Riski azaltmak için
- Cinsel ilişkide prezervatif kullanın.
- CYBE’si olduğu bilinen biriyle; özellikle açık yaraları, döküntüleri, siğilleri, anormal vajinal akıntısı ya da diğer belirtileri varsa cinsel ilişkide bulunmayın.
- Fiziksel sağlığınıza dikkat edin (iyi dinlenmek, aşırı alkol, uyuşturucu ve sigara kullanmaktan kaçınmak, dengeli beslenmek)
- Riskli davranışlardan kaçının.
Bazıları tedavi edilemiyor!
Bazı CYBE türlerinin çaresi varken, bazıları tedavi edilemez. Tedavi edilebilen gonore, klamidya, frengi ve trikomonas gibi hastalıklarda antibiyotikler kullanılır. İlaçları doktorun gerekli gördüğü durumlarda, önerdiği süre ve dozda eşle birlikte kullanmak gerekir. Aksi halde yararı değil zararı vardır. İlacı kullandıktan sonraki birkaç gün içinde belirtiler kaybolsa bile, kutu bitene kadar ya da reçeteyle önerilen gün sonuna kadar ilaçlara devam edilmeli. Doktor kontrolü ve takip randevuları aksatılmamalı. Tedavi edilemeyen, yani çaresi olmayan CYBE’nin bazı belirtilerini azaltmak ya da yok etmek mümkündür. Fakat bu, hastalığı tamamen ortadan kaldırmak anlamına gelmez.