Egzama, en yaygın cilt hastalıklarından biridir fakat aynı zamanda, sebepleri ve kesin tedavisiyle ilgili tıp dünyasının net konuşamadığı bir rahatsızlıktır. Egzamada cilt, vücut kaynaklı veya çevresel faktörler nedeniyle savunmaya geçerek iltihap yoluyla tepki verir. Kaşıntı, döküntü, kızarıklık, kuruluk ve çatlama ortaya çıkar.
Sinirsel, alerjik, yağlı deri ve temas egzaması gibi farklı egzama türleri vardır. En yaygın tipi, ‘atopik dermatit’ olarak da bilinen, alerjik egzamadır ve daha çok kalıtsaldır. Hastalarda genellikle benzer belirtiler görülür. Ciltte kabarma, tahriş ve kaşıntı en sık şikayetlerdir.
Bazı türleri, örneğin temas egzaması tek bir nedenden dolayı meydana gelirken, diğerleri pek çok faktörün bir araya gelmesiyle oluşabilir.
Çocuklarda görülen egzama zamanla kendiliğinden iyileşebilir ancak yetişkinlerde kesin tedavisi yoktur. Hastalığı tetikleyen etkenlerden uzak durularak, kontrol altına alınabilir.
Neden egzama oluruz?
Cilt tahrişi: Egzama, cildi tahriş eden herhangi bir şeyden dolayı kaynaklanabilir. Sabun, deterjan, şampuan, dezenfektan, çamaşır suyu ve parfümü örnek verebiliriz.
Alerjenler: Zehirli sarmaşık, nikel benzeri metaller, kozmetik ürünler ve saç boyası egzamaya yol açan alerjenler arasındadır. Çocuklarda yiyecek alerjisi, süt, yumurta ve fıstık; hem çocuklarda hem yetişkinlerde ev tozu, kedi, köpek gibi hayvanlar ve bazı bakteriler egzamaya yol açar.
Hava koşulları: Havanın soğuk ve nem oranının düşük olduğu kış aylarında, egzama şikayetlerinde artış görülür. Mevsim geçişleri, soğuk hava ya da nem oranı egzamayı artırır ancak bu faktör altta yatan, ana neden değildir.
Genetik etkenler: Alerjik egzama gibi, hastalığın bazı türleri ailede vardır ve çocuklarda bu genler yüzde 60 - 80 oranda etkili olabilir. Vücut yatkın olunca, çevresel faktörlerin tetiklemesiyle hastalık ortaya çıkar.
Bağışıklık sistemi: Vücudun bağışıklık sistemi egzamanın ortaya çıkmasında ve daha sonra tekrarlamasında büyük rol oynar. Egzamanın en yaygın biçimi olan atopik dermatitten muzdarip kişilerde alerjiye tepki veren ‘sitokin’ seviyeleri yüksektir.
Stres: Endişeli ve stresli ruh hali, ‘stres egzaması’na yol açar. Beynimiz stres ve korkunun neden kaynaklandığını ayırt edemez.
Beyin için iş yerinde sürekli sıkıntı yaşayan biriyle, ormanda vahşi bir hayvanla karşı karşıya kalan kişi arasında fark yoktur. Her koşulda vücut tehlikeye karşı olduğunu düşünerek tepki verir. Ancak vücut, bütün gün stres altında olmaya programlı değildir. Sürekli tetikte olmak bedene ağır gelir ve stresin fiziksel yansımalarını görürüz.
Hastalığı tetikleyen faktörler
Bazı kadınlarda, hormon seviyelerindeki değşikliklerin egzama semptomlarını artırdığı görülüştür. Hormonlar, egzamanın ortaya çıkış nedeni değildir ama semptomların artmasına ve kötüleşmesine neden olabilir.
Regl ya da hamilelik dönemindeki bazı kadınlarda, egzamaya dair şikayetler artar.
- Uzun ve sıcak banyo
- Sık sabunlanma
- Kuru cilt
- Terlemek
- Ani hava değişimi
- Yün benzeri kumaşlar
- Sigara içmek
Tedavide dikkat edilecekler
Pek çok egzama hastası, doktor doktor gezdiğinden ve her bir hekim kendisine ilaç verip gönderdiğinden, hastalığın geçmediğinden şikayet eder.
Burada sorun, hastanın verilen ilaçla egzamanın kökünden ortadan kalkmasını istemesinde yatar. Oysa egzama tamamen ortandan kalkmayan, şikayetlerin kontrol altına alınabildiği bir rahatsızlıktır.
Kaşıntıya iyi gelecek ilacın bulunması zaman ister. Doktorla uzun süreli bir iş birliği yapılması, belki de çeşitli ilaçların sırayla denenmesi gerekir. Doktor değiştirmek, süreci baştan başlatmaktan başka işe yaramaz. Doktor, egzamanın türünü belirleyecek, kaynağını tespit etmeye çalışacak, belki alerji testi isteyecek ve çeşitli ilaç tedavileri önerecektir.
Bu süre zarfında hastaya sabırlı olmak ve hekimi dinlemek düşer.
Egzama nasıl geçer?
- Mutlaka bir cilt uzmanına görünün ve egzamanızın türünü öğrenin. Doktorla tedavi planı yapın ve buna sabırla uymaya özen gösterin. İlaçları size söylenen şekilde kullanın. Eğer sonuç alamazsanız, doktorunuzla görüşüp farklı bir ilaç isteyin.
- Egzaması alevlenen kişilerin günde 1 - 2 kez kullandıkları özel kremleri olmalı. Elinizin altında böyle biri ürün yoksa, doktora veya eczaneye danışın.
- Stresten kaçınmaya çalışın. Ancak çoğu zaman stres etkenlerinden kaçınmak mümkün değildir. O yüzden çeşitli nefes teknikleri, meditasyon, doğa yürüyüşleri ve aromaterapi gibi yöntemleri deneyebilirsiniz. Çoğu zaman egzamanın kendisi de bir stres kaynağıdır. Egzamayla yaşamayı öğrenmek, diğer hastalarla iletişim kurmak rahatlamanıza yardımcı olabilir.
- Bol ve pamuklu giysiler giyin. Vücudunuzu terden ve giysilerin tahriş etme ihtimalinden koruyun.
- Hassas cilde uygun, yoğun bir nemlendirici edinin. Sıradan vücut losyonları fayda etmez. Cildinizin kurumasına izin vermeyin. Belki zor olacak ama egzamalı bölgeyi kaşımamaya çalışın.
- Tırnaklarınızın kısa olmasına özen gösterin.
- Eğer cilt çok tahriş olmuşsa ve istemeden kaşımaya devam ediyorsanız, bir süreliğine bölgeyi bandajla kapatabilirsiniz.
- Kaşıntıyı önlemek üzere antihistaminik ilaç (alerji ilacı) kullanabilirsiniz.