Bahar ya da saman nezlesi, alerjik rinit halk arasında aynı şikayetler için kullanılan tanımlamalar... Tıbbi adı alerjik rinit olan hastalıkta havayla solunan alerjenler; burun, boğaz ve gözlerde alerjik reaksiyona yol açar.
Alerjik rinitli kişiler, sigara dumanı, parfüm, soğuk ve kuru havaya karşı daha duyarlı olabilir.
Ağaç, çimen ve yabani ot polenleri gibi alerjenlerin neden olduğu alerjik rinite, mevsimsel alerjik rinit (saman nezlesi) denir. Rinit aynı zamanda, evcil hayvanlar, küf, toz akarları ve hamamböceği dışkıları gibi ev içi alerjenler nedeniyle de yıl boyunca görülebilir. Bu, ‘süregen alerjik rinit’ olarak bilinir. Bazı durumlarda iki alerji türü aynı anda ortaya çıkabilir.
Her yıl çok sayıda insan alerjik rinite yakalanır. Tehlikeli bir hastalık olmamasına rağmen kişinin yaşam kalitesini düşürür, iş ve okul hayatını olumsuz yönde etkiler.
- Alerjik rinit genelde alerji yatkınlığı bulunan, ‘atopik’ denen kişilerde görülür.
- Bu kişilerde diğer alerjik hastalıkların (egzema, ürtiker, astım) görülme sıklığı da artar.
- Ailede alerji öyküsü olan kişilerde görülme sıklığı yüksektir.
- Hastalık semptomları genellikle 40 yaşından önce görülür, yaş ilerledikçe şikayetler azalır.
- Hastalığın kendiliğinden tamamen geçmesi çok nadirdir.
Tanısı böyle konuyor
Alerjik rinitin tanısında detaylı hastalık öyküsü en önemli etkendir. Sonrasında, ilgili organlarda enfeksiyon ya da yapısal bozukluk olup olmadığını anlamak için yapılan fiziksel muayene, sorunun düzeyi ve türü hakkında fikir verir.
Bazı durumlarda, burun içinde görülen soluk renk, saydam salgı artışı, ödem, hastanın şikayetlerini dinlemeden bile teşhis koymayı sağlar. Boğazda ise geniz akıntısı ve farenjit meydana gelir.
Tanı için en sık deri testi uygulanır. Ancak hastanın, deri testinde çalışılmayan bir alerjene alerjisi varsa, sonuç negatif çıkar. Ayrıca bazı alerjenler, ciltte tepki yaratmadan bile solunum yollarında tepkiye neden olur. Bu testlerin dışında, kanda spesifik IgE’ye bakılarak alerjenin ne olduğuna dair teşhis konulabilir.
Üç farklı tedavi yöntemi
Alerjik rinit tedavisinde üç temel yöntem var:
1.Alerjenden uzak durmak: Kişinin alerjiye neden olan etkenlerden uzak durması, tedavinin ilk ve en önemli aşamasıdır.
Alerjik rinite yol açan faktörler çevremizde çok yaygın bulunduğu için korunmak çok da kolay değil. Buna rağmen kişinin alacağı bazı önlemler belirtilerin şiddetini azaltabilir:
- Korunmak için öncelikle, tozun ve dumanın bulunduğu alanlardan uzak durmak gerekir.
- Kişi çok hassas durumdaysa maske takabilir.
- Polenlerin arttığı mevsimlerde mümkün olduğunca dışarıda bulunmamak, çok fazla kapı, pencere açmamak gerekir.
- Evde akar tutan halı, kilim, battaniye ve (özellikle uyunan odada) çok fazla bitki bulundurmamakta fayda var.
- Hayvanların tüyleri alerjiye neden olduğu için evde hayvan beslenmemeli.
- Nevresimler, sık aralıklarla sıcak suyla yıkanmalı.
- Elektrik süpürgesinin tozu dışarıya vermemesine dikkat edilmeli.
- Özellikle çocukları alerjik rinitten korumak için, evdeki oyuncakların anti- alerjik olmasına dikkat edilmeli.
2.İlaç tedavisi: Alerjik rinit tedavisinde en sık kullanılan ilaçlar antihistaminiklerdir. Bu ilaçlar, alerjene maruz kalmadan önce alındığında daha faydalıdır. En çok kaşıntı, akıntı ve hapşırma üzerinde etki gösterirler.
Hangi antihistaminin, hangi hastaya iyi geleceği denemelerle anlaşılır. Eğer bir ilaç size iyi gelmediyse ya da etkisi azalmaya başladıysa, doktorun yönlendirmesiyle diğer bir ilacı denemelisiniz.
Antihistaminikler çok faydalı olmalarına rağmen özellikle uyku hali yarattığı için kullanırken tereddüt edilebilir fakat son dönemde üretilenlerin yan etkileri azaltıldı.
Diğer bir faydalı ilaç türü de kortizonlar. Bu ilaçlar, yan etkiyi azaltmak adına genelde burundan sprey olarak alınır.
3.İmmünoterapi (Aşı tedavisi): Alerjiden kaçınmanın mümkün olmadığı ve (veya) ilaç tedavisinden fayda görülmediği durumlarda, alerjenin düşük dozdan başlayarak, artan miktarlarda enjektörlerle cilt altına verilmesi yöntemi olan immünoterapi uygulanır.
Bu şekilde, vücut maddeyi tanıyarak, alerjik reaksiyon göstermemeye programlanır. Bu tedavi alerjik rinite neden olan alerjenler üzerinde etkilidir.
Aşılar, haftada bir başlayıp, 3 - 5 sene uygulanır. Son yıllarda, alerjenin ağızdan veya burundan damla şeklinde verilmesiyle de iyi sonuçlar alınabileceği saptandı.
Yazımı her zaman olduğu gibi birkaç önemli noktayı vurgulayarak bitirmek istiyorum:
- Saman nezlesi uzun süreli, tehlikeli olmayan fakat can sıkan bir rahatsızlıktır.
- Olası alerjenlerden uzak durmaya çalışılmalıdır.
- Özellikle belli dönemlerde antihistaminik tabletler ve kortizonlu burun spreyleri düzenli olarak kullanılmalı.
Tipik belirtiler
- Burun akıntısı ve tıkanması
- Gözlerde sulanma ve kaşıntı
- Aksırma, öksürme ve boğaz ağrısı
- Boğazda, burunda veya üst damakta kaşıntı
- Sinüslerde baskı ve yüzde ağrı
- Göz altlarının şişmesi ve mavimsi bir renk alması
- Koku ve tat duyularında azalma
- Çocuklarda sık sık ellerini buruna sürtme ve kaşıma hareketi
- Yorgunluk, algılama güçlüğü, uyku bozukluğu
- Bazen bu belirtilere hırıltılı solunum eşlik edebilir, öksürük ve başağrısı görülebilir