Tükenmişlik sendromu

Kısa bir tatilden sonra işinizin başına döndünüz. Sizden çok şey talep eden, yoğun çalışma gerektiren bir mesleğiniz var ve omuzlarınızda büyük bir sorumluluk taşıyorsunuz. Tatiliniz iyi geçti ve dinlendiniz, ama işe başlamak sizi rahatsız ediyor. Adeta pilinizin bittiğini ve şarj edemediğinizi düşünüyorsunuz. Belli bir nedeni olmadan kendinizi huzursuz ve yorgun hissediyorsunuz. Günün gereklerini ve özellikle yeni işleri yapmaya gücünüz, isteğiniz ve haliniz yok gibi. Eğer siz de işinizle ilgili bu gibi duygular içindeyseniz, bunlar tükenmişlik sendromunun işaretleri olabilir ve belki de çoğu kişi gibi  bu sorunla yüzleşmekten kaçıyor olabilirsiniz. 

Tükenmişlik nedir?
Tükenmişlik uzun zaman yoğun iş baskısı altında çalışmanın, zorlu iş şartlarına maruz kalmanın neden olduğu, fiziksel, duygusal ve zihinsel yorgunlukla kendini belli eden, oldukça sık görülen bir durum. Çalışanların yüzde 80 kadarı iş yaşamlarının bir döneminde tükenmişlik sendromu ile karşılaşabiliyor. Aniden değil de, yavaş yavaş gelişmesi ve çok sayıda faktörün katkıda bulunması tükenmişlik sendromunun özelliği. Başka bir deyişle tükenmişlik kronik stres birikiminin bir sonucu. Kişinin kariyer, aile ve sosyal yaşamına  zarar verebilen bu durum, aşağıdaki özelliklere sahip bazı işlerde ve bazı kişilik tiplerinde daha sık görülüyor ve bazı meslek mensupları tükenmişliğe daha eğilimli oluyorlar:

İşiyle kendini aşırı özdeşleştirmiş kişiler
Herkesin her şeyi olmaya çabalayanlar
Her şeyi kusursuz yapma isteği
Hayır diyemeyenler
Aşırı gelişmiş görev duygusu olanlar
Tekdüze meslekleri olanlar
Sağlık, sosyal danışmanlık, eğitim veya emniyet gibi hizmet sektörlerinde çalışanlar
Eşitsiz, güvenilir, paylaşımcı ve dostça olmayan iş ortamı
Rekabete dayalı işler, gerçekçi olmayan beklentilere sahip yöneticilerle zaman baskısı ve mola vermeden çalışmak

Belirtileri neler?
Kendinize bir tükenmişlik testi yapmak için aşağıdaki soruları sorun:
İşinizle ilgili hep olumsuz düşünceleriniz mi var?
Keyif alma yeteneğinizi yitirdiniz mi?
İşe zorla gidiyor ve işe başlamakta zorluk mu çekiyorsunuz?
İş arkadaşlarınız ve müşteriler sizi huzursuz mu ediyor ve sabrınızı mı taşırıyorlar?
İşinizde aşılması mümkün olmayan engellerle karşılaştığınızı mı düşünüyorsunuz?
Verimliliğinizi düşüren bir enerji azlığı mı çekiyorsunuz?
Karar vermekte güçlük çekiyor musunuz?
Gösterdiğiniz ilerlemelerden artık tatmin olmuyor musunuz?
İş arkadaşlarınızın size “iyi misin?” diye sormalarından bıktınız mı?
İşinizle ilgili hayal kırıklığı mı yaşıyorsunuz?
Kendinizi daha iyi hissetmek için yemek veya alkole mi sığınıyorsunuz?
Uyku ve yeme alışkanlıklarınızda değişme oldu mu?
Baş, boyun ve sırt ağrılarınız var mı?
Mide-bağırsak yakınmalarınız var mı?
Yakın ilişkilerinizde ciddi sorunlar yaşıyor musunuz?
Cinsel ilginizde azalma oldu mu?
Bu soruların hepsine ya da bir çoğuna evet diyorsanız, tükenmişlik yaşıyor olabilirsiniz ama depresyon veya başka durumlar da benzeri şikâyetlere sebep olabilir. Yapılacak en doğru hareket, doktorunuzla bu sorunlarınızı paylaşıp gerek görürse onun önerileri doğrultusunda profesyonel yardım almaktır.

Neler yapabilirsiniz?
Aşağıdakileri denemek faydalı olabilir ama yine de şikâyetleriniz sizi veya çevrenizi rahatsız ediyor ise  uzmanından yardım almak en doğrusu. Bu nedenlerle de artık büyük işyerlerinde psikologlar bulunduruluyor. Böylece hem kişilere hem de iş yeri başarısına büyük katkıları oluyor.

İş temponuzu düşürün.
İş saatleri içinde kısa ve sık molalar verin.
Yemek ve uyku saatlerinizi düzene koyun.
Tatile çıkın.
İşinizi yaparken katılımcı, iyimser, her türlü fikre açık olun; ancak işinizle ilgili büyük değişiklikler yapmanın yalnızca sizinle bağlantılı olmadığını da bilin.
Yaptığınız işe kendi kişiliğinizden bir şeyler katın.
İş arkadaşlarınızla ilişkilerinizi geliştirin. Arkadaşlıkları daha sıcak hale getirmek için iş dışı ortamlar yaratmayı deneyin.
İş yükünüzü gerçekçi boyutlarda tutmaya çalışın. Yoğun çalışmada bile kendinize mola verme olanağı tanıyın.

Tükenmişlik sendromu herkesin başına gelebilir. Bu belirtileri gözardı etmeyin, iş ve özel yaşantınızdaki sorunların yanı sıra, sağlığınız üzerinde yorgunluk, uykusuzluk, kilo alma veya kilo verme gibi önemli etkileri olabilir. Tükenmişlikten kurtulup rahata kavuşmak mümkündür ama bunun için bazı değişiklikler yapmanız gerekir, zamana ve yerine göre yardıma ihtiyacınız olabilir. Şikâyetlerinizi paylaşıp, profesyonel yardım almaya çekinmeyin. Yaşamın sadece işten ibaret olmadığını da unutmayın.