Güçlü bir silah: Beslenme

Beslenmenin hastalıkların önlenmesinde güçlü bir silah olduğu artık biliniyor.
Her silah gibi yanlış kullanıldığında insanlara zarar verir ve her güçlü silah gibi doğru kullanılması için bilgiye ihtiyaç var 


Yaz mevsiminin gelmesiyle birlikte tüm basın organlarında her gün değişik beslenme önerileriyle karşılaşıyoruz. Beslenmenin hastalıkların önlenmesinde ve yaşamın uzatılmasında güçlü bir silah olduğu artık bilindiğine göre her silah gibi yanlış kullanıldığında insanlara zarar vermesi ve hatta öldürmesi de olası. Ve her güçlü silah gibi doğru kullanılması için bilgiye gereksinim var.

Kim hangi diyeti uygulamalı?
Eğer pozitif bilime inanıyorsanız bu bilginin kaynağı bilimsel araştırmalardır. Pek çok popüler diyet var, peki bu diyetler bilimsel destekten yoksun mu? Hangi insanlar için en sağlıklı diyet hangisidir? Endokrinolog Prof. Dr. Taner Damcı ile bu konuyu uzun uzun konuştuk. Taner Hoca’nın anlattıkları hakikaten çok bilgilendirici ve detaylı. Bu nedenle iyi anlaşılabilmesi için konuyu ancak iki bölüme ayırararak sunabileceğiz.

Amerikan Kalp Cemiyeti ve pek çok bilimsel kuruluş yıllarca düşük yağlı (yüzde 30 ve daha az), yüksek karbonhidratlı (yüzde 55-60), düşük kolesterollü ve yüzde 15 protein içeren diyetleri sağlıklı olarak açıkladı. Bu diyetin kalp hastalıklarını azalttığı ve yaşamı uzattığına dair güçlü kanıtlar da tıp literatüründe var. Ama insanlara faydalı olan tek diyet bu mu?  Popüler diyetlerle ilgili bir çıkarım yapabilmek için bunları sınıflamak gerekir. Ciddiye alına-cak diyetler yandaki gruplardan birine girer veya en yakın oldukları bir grup vardır.


Düşük karbonhidrat diyetleri:
Bu diyetlerin en iyi bilineni Atkins diyetidir. Bu diyette iki hafta çok sıkı bir karbonhidrat kısıtlaması yapılmakta ve daha sonra günlük karbonhidrat alımı en çok günde 35 gram olacak şekilde yavaşça artırılmaktadır. Bu diyette yağ alımı çok yüksektir (yüzde 68), yüzde 27 protein ve yüzde 5 karbonhidrat içerir. Başlangıçtaki bu sıkı karbonhidrat kısıtlamasıyla yağlar hızla yıkılır, bunun sonucu ortaya çıkan bazı maddeler (ketonlar) idrarla atılır ve vücut su kaybeder. Bu nedenle Atkins diyeti ile başlangıçta hızlı kilo kaybı olur, bu aslında sıvı kaybıdır. Bu hızlı kayıp insanları psikolojik yönden olumlu etkileyebilmektedir.
Atkins diyetinin bu kadar çok taraftar bulmasının ana sebeplerinden biri budur. Ancak düşük karbonhidrat diyetleri ile alınan yağ miktarı fazla olduğu ve yağlar da kalp ve damar hastalıklarını artırdığı için bu diyetlerin kalp ve damar hastalıklarını tetiklemesinden korkulmaktadır. Düşük karbonhidrat diyetlerinde protein oranı da yüksek olduğu için böbrekler ve karaciğer üzerinde de ek yük oluşur. Düşük karbonhidrat diyetlerinde meyve, sebze ve tahıllar daha az yenildiği için daha az lif alınır, bunun da bağırsak kanserlerini artırabileceğinden endişe edilmektedir. Gerçekten de yağ alımı fazlalığı ve bağırsak kanseri arasında bir ilişki vardır.

Glisemik indeks diyetleri
Glisemik indeks miktar olarak belirli bir karbonhidrat içeren değişik gıdaların alınmasından sonra kan şekerini yükseltme etkisidir. Yani iki farklı gıda aynı miktarda karbonhidrat içerse bile kan şekerini daha fazla yükselten daha yüksek glisemik indeksli bir gıdadır. Örneğin aynı miktar karbonhidrat içeren basit şekerin glisemik indeksi 100, fırında patatesin 85, beyaz ekmeğin 70, spagettinin 41, elmanın 40’dır. Glisemik indeks diyetlerinde karbonhidratlar fazla kısıtlanmaz, ancak düşük glisemik indeksli karbonhidratlar tercih edilir.
Ancak düşük glisemik indeks diyetleri iyi huylu kolesterol olan HDL’yi de düşürür. Ayrıca bu diyetleri uygulamak için her gıdanın kalorisini, karbonhidrat içeriğini ve glisemik indeksini bilmek gerekir. Bu da kolay değildir. Bu hesabı daha da zorlaştıran aynı gıdanın değişik türlerinin örneğin farklı pirinç çeşitlerinin glisemik indekslerinin farklı olması ve pişirme şeklinin de glisemik indeksi etkileyebilmesidir.

Çok düşük yağ diyetleri
Çok düşük yağ diyetleri beslenmede yüzde 15 ve altında yağ tüketimine izin verirler. Bu diyet daha çok vejetaryen diyetine uygundur. Uzun süreli kilo kaybına yol açıp açmadığı kesin değildir, çünkü uygulanması çok zor bir diyettir. Uzun süreli çok az yağ alımı insanların uyumunu çok zorlaştırmaktadır. Bu diyetlerle kolesterol azalmakta ancak iyi huylu kolesterol HDL de azalmaktadır. 

Ciddiye alınacak diyetler şunlar:
1. Düşük karbonhidrat diyetleri
2. Glisemik indeks diyetleri
3. Çok düşük yağ diyetleri
4. Akdeniz diyeti
5. DASH diyeti


Bugün Akdeniz ve Dash diyeti hariç diyet çeşitlerini incelemiş olduk. Perşembe günü bu iki diyeti inceleyeceğiz ve genel bir toparlama yapacağız.