VEJETARYEN BESLENME
Vejetaryen beslenmenin en basit tanımı ‘hayvansal ürünleri yememek’ olsa da vejetaryen bireyler geniş bir yelpazede bazı farklılıklar gösterir. Bir tarafta, hayvan etini yemeyen ancak yumurta ve süt ürünleri yiyen lakto-ovo vejetaryenler bulunur. Diğer tarafta, bal da dahil olmak üzere tüm hayvan temelli ürünleri yemeyen ve hatta sıklıkla hayvanlardan yapılmış hiçbir ürünü giymeyen (ipekler, deri malzemeler dahil), yalnızca çiğ yiyecekler, çiğ meyve-sebze, bakliyat, filiz ve fındık yiyen veganlar bulunur.
Bunların dışında da vejetaryenliğin birçok çeşidi vardır. Örneğin; lakto-ovo vejetaryenler, hayvansal kaynaklı besinlerden et, kümes hayvanları ve balık tüketmezler. Fakat yumurta ve süt ürünleri yiyebilirler. Lakto-vejetaryenler, hayvansal kaynaklı besinlerden yalnızca süt ve süt ürünlerini tüketirler. Ovo-vejetaryenler, hayvan kaynaklı hiçbir ürün ve süt ürünlerini tüketmezken, yumurta tüketirler.
Pesko-vejetaryen; et ve kümse hayvanlarını tüketmezken, balık, süt ürünleri ve yumurta tüketirler. Bunların yanı sıra; sadece et tüketmeyenleri ‘yarı vejetaryen’, sadece kanatlı hayvan tüketenleri ‘pollo vejetaryen’, sadece botanik olarak sebze-meyve grubuna giren ürünleri ve tüketilerek tohumlarını yayan bitkileri kullananlarıysa ‘frutarian vejetaryen’ olarak sınıflandırabiliriz. Flexitarians ise bazen et ve balık yiyen vejetaryenlerdir.
Sağlığa etkileri
Genel görüş, meyve-sebze ve fıstık oranının düşük olduğu düşük yağlı bir diyetin sağlık için bir nimet olabileceğini kabul eder. Ayrıca diyette kırmızı eti azaltmanın veya ortadan kaldırmanın kalp rahatsızlığı riskini azaltabileceğini düşündüren araştırmalar da vardır.
Araştırmalar, bir vegan ve vejetaryen diyetin, Tip 2 diyabet riskini azaltabileceğini göstermiştir. Bir çalışmada da vejetaryenlerde trigliserid, glikoz seviyeleri, kan basıncı ve vücut kütle indeksinin (BKİ) daha düşük olduğu ortaya çıkmıştır.
Elbette her vejetaryen beslenme sağlıklıdır diyemeyiz. Vejetaryenliğin çeşidine göre değişebilir. Hayatınızdan çıkardığınız besinlerin yerine, onlardan aldığınız ögeleri yerine koymanıza yardımcı olacak seçenekleri de öğünlerinize eklemelisiniz. Aksi takdirde bazı besin ögesi yetersizlikleriyle karşılaşılabilir.
Kişilere göre nedenleri
Vejetaryenlik ve veganizmin birçok taraftarı, etten arınmış bir diyeti yalnızca daha sağlıklı olmak için değil, aynı zamanda etik yaşamak için de bir yol olarak görüyorlar. Et tüketmemenin gerekçesi olarak gıdaları, hayvanları yetiştirme konusundaki acımasız uygulamaları ve yüksek çevresel maliyeti sebep olarak gösterirler. Sürdürülebilir tarım düşünüldüğünde, bugün önümüze gelen et ürünlerinin su maliyeti tarım ürünlerine oranla kat kat daha yüksek.
Kanser riskini düşürür mü?
Bu soruya cevap vermek zor. Çalışmalar, bu diyetlerin lif, vitamin, mineral, izoflavonlar ve karotenoidlerden zengin olduğunu gösteriyor. Vejetaryenlik, kanser dahil birçok hastalıktan korunmaya yardımcı gibi görünüyor.
Almanya’da 11 yıllık bir çalışma, bin 900 vejetaryen arasında bağırsak kanserini inceledi. Genel popülasyona kıyasla, mide, kolon ve akciğer kanserlerinden ölümlerin azaldığı, özellikle de en az 20 yıl vejetaryen beslenenlerin arasında daha az ölüm olduğunu kaydedildi. Uzmanlar, vejetaryenlerde vücut ağırlığı ve egzersiz miktarı gibi diğer faktörlerin ölüm hızlarını etkilediğini ileri sürüyor. İncelemeler, bir vegan ve vejetaryen diyetin, Tip 2 diyabet riskini azaltabileceğini göstermiş, vejetaryenlerde trigliserid, glikoz seviyeleri, kan basıncı ve vücut kütle indeksi düşük olduğunu bulmuştur.