RAKAMLARLA DiYABET

Neredeyse küresel bir sağlık sorunu haline gelen diyabet, doğrudan ya da dolaylı yollardan kişiyi ölüme götürüyor. Hastalığa “Dur” demek adına yapabileceklerimizi, gözden geçirelim

Dünya nüfusunun (yetişkin grubu) yüzde 8.4’ü (382 milyon kişi), diyabet hastası. 2035 yılında bu sayının 592 milyon kişiye ulaşacağı öngörülüyor.
Hızla değişen yaşam koşulları ve beslenme alışkanlıkları, diğer faktörlerle birlikte fazla kilolu ve obez insanların sayısının yükselmesine yol açarken; diyabet vakalarının artışına da katkıda bulunuyor.

TÜRKİYE BAŞI ÇEKİYOR
Geçen 15 yıl içinde Türkiye’de diyabet hastalarının sayısı neredeyse üç katına çıkarak; 1998’de 2.5 milyon kişiden 2013’te yaklaşık 7 milyona yükseldi.
Türkiye, diyabet hastası sayısının çok yüksek olması sebebiyle, Avrupa’daki diyabet yükünün neredeyse yüzde 13’ünü taşıyor.
Sağlıklı gıda seçimleri yapmak, diyabet gelişimi ve komplikasyonlarının riskini azaltabilir. Diyet ve diyabet bağlantısı hakkında yeterli bilgiye sahip olmak önemli.
Türk Diyabet Cemiyeti ve Türkiye Diyabet Vakfı’nın çalışmalarını takip etmenizi öneririm.

HASTALIĞI TANIYALIM

Vücudun başlıca enerji kaynağı, glikoz adı verilen bir tür şeker. Besinler, vücutta glikoza dönüştürülerek kullanılır. Hücrelerin glikozdan enerji elde etmesi için pankreastan insülin hormonunun salgılanması gerekir.
İnsülin olmadan glikoz hücrelere giremez. Eğer vücutta insülin yapılamıyorsa ya da hücreler var olan insülinden etkilenmiyorsa, kandaki şeker hücre içine giremez, yani kullanılamaz ve kandaki düzeyi yükselir. Bu duruma diyabet ya da şeker hastalığı adı verilir.
Aç karnına ölçülen kan şekerinin 126 mg/dl’nin üzerinde olması, şeker hastalığı olarak kabul edilir.

Diyabeti olmayan bir bireyin kan şekeri düzeyi; açlık halinde 120 mg/dl, tokluk halinde (yemeğe başladıktan iki saat sonra) 140 mg/dl’nin üzerine çıkmaz.
Açlıkta veya toklukta ölçülen kan şekeri düzeyinin bu değerlerin üstünde olması diyabetin varlığını gösterir.

Bir kişinin diyabetli olup olmadığı Açlık Kan Şekeri (AKŞ) ölçümü veya Oral Glikoz Tolerans Testi (OGTT) yapılarak saptanır. AKŞ ölçümü 100-125 mg/dl olması, prediyabet-gizli şeker sinyalidir. AKŞ ölçüm sonucunun 126 mg/dl veya daha fazla olması diyabetin varlığını gösterir.

OGTT yani şeker yüklemesinde glikozdan zengin sıvı aldıktan iki saat sonraki kan şekeri değeri önemli. İkinci saat kan şekeri ölçümü 140-199 mg/dl ise gizli şeker, 200 mg/dl veya daha yüksek ise diyabet tanısı konur.

BESLENME PLANI

Kişiye göre hazırlanmış bir beslenme programı tedavinin temelini oluşturur. Diyabetli bireylerin diyetleri yaşam şekillerine göre değişir. Diyabetliler için tek tip diyet örneği yok.

Beslenme planı hazırlanırken amaç; kişinin normal vücut ağırlığına getirilmesi ve korunması olmalı.

Kişi, en az 5 öğün olacak şekilde beslenmeli; protein, karbonhidrat ve yağlara diyette yer verilmeli.

GENEL KURALLAR

Genel olarak diyabetli bireyler;

Şeker ve şekerli yiyecekleri beslenmeden çıkarılmalı,

Alkol ve sigaradan uzak durulmalı,

Sebze ve meyve gibi posa, vitamin ve mineral içeriği zengin gıdalar tüketilmeli (Posalı besinler kan şekerini hızlA yükseltmez; kabuklarıyla yenebilen meyveleri soymayın, beyaz ekmek yerine tam tahıllı olanları seçin, bulgur, kabuklu pirinç, mercimek gibi baklagillere ağırlık verin),

Hareketli bir yaşam sürmeye çalışın; kısa mesafeleri yürüyün. Her gün en az 30-45 dakika aktivite yapın.

ÖLÜM RiSKiNi NASIL ARTIRIYOR?

Kişi, diyabetle ilgili tedavisinin gereklerini yerine getirirse, sağlıklı bir ömür sürebilir. 1982-2008 yılları arasında Amerika’da yapılan ve 1 milyon kişinin değerlendirildiği çalışmanın sonuçları, bize diyabetin neden önemli bir hastalık olduğunu anlatıyor. Eğer şeker hastasıysanız (tip 2); herhangi bir soruna bağlı ölüm riskiniz kadınlarda 1.9, erkeklerdeyse 1.7 kat artıyor.

Kişi, diyabetle ilgili tedavisinin gereklerini yerine getirirse, sağlıklı bir ömür sürebilir. 1982-2008 yılları arasında Amerika’da yapılan ve 1 milyon kişinin değerlendirildiği çalışmanın sonuçları, bize diyabetin neden önemli bir hastalık olduğunu anlatıyor. Eğer şeker hastasıysanız (tip 2); herhangi bir soruna bağlı ölüm riskiniz kadınlarda 1.9, erkeklerdeyse 1.7 kat artıyor.

KADINLARDA ARTAN RİSKLER

Karaciğer kanserine bağlı ölüm riski: 1.4 kat

Pankreas ve rahim kanserine bağlı ölüm riski: 1.3 kat

Kalınbağırsak kanserine bağlı ölüm riski: 1.18 kat

Meme kanserine bağlı ölüm riski: 1.16 kat

ERKEKLERDE ARTAN RİSKLER

Karaciğer kanserine bağlı ölüm riski: 2.2 kat

Pankreas kanserine bağlı ölüm riski: 1.4 kat

Kalınbağırsak kanserine bağlı ölüm riski: 1.15 kat

Mesane kanserine bağlı ölüm riski: 1.22 kat

Diyabet aynı zamanda; dolaşım, solunum, sindirim ile genitoüriner sistemlere ve dış nedenler/kazalara bağlı ölüm riskini de artırıyor.