Geçen Kurban Bayramı'nda uzun zamandır gitmeyi düşündüğüm Güney Amerika tatilimi gerçekleştirdim. Peru, Bolivya ve Brezilya’yı gezerken özellikle Peru’da ilgimi çeken iki bitki vardı. Birisi, son günlerde sıkça duyduğunuz kinoa diğeri ise yeni yeni duyulan maca bitkisi.
Aslında uzun zamandır bu bilgileri sizinle paylaşmak istiyordum ama geçen gün İsviçre’de yaşan doktor arkadaşım George Boccard ve sevgili eşi İnci ile yediğim yemek sonrasında daha fazla beklemek istemedim.
George uzun zamandır maca bitkisiden faydalandığını ve çok iyi sonuçlar aldığını söylüyor; kinoa ise market raflarında çoktan yerini aldı.
Bu iki ürünü daha yakından tanımak isterseniz aşağıdaki satırlar sizin için...
iNKALARIN SiHiRLi BESiNi: MACA
Maca, Peru’nun And Dağları’ndaki 4000-4500 metre yükseklikteki platolarında, çok kuvvetli güneş ışığıyla birlikte aşırı soğuğa dayanıklı, rüzgarların başka bitkilerin yetişmesini engellediği bir ortamda doğal olarak yetişiyor.
İnkalar macayı uzun yıllar sihirli besinleri olarak kutsal törenlerinde kullanmış. Daha sonra bitkinin faydaları İspanyol kaşifler tarafından fark edilmiş.
İspanyollar sattıkları mala karşı para yerine maca almaya başlamış. Yüzyıllar boyunca maca ticarette başka mallarla değişim için kullanılmış.
Arkeolojik çalışmalar maca bitkisinin M.Ö. 1600'lerden beri sistemli yetiştirildiğini ortaya çıkarmış.
Bilimsel adı ‘Lepidium Meyenii’ olan macanın, yorgunluğu azaltıcı etkisi olup insanların kendilerini ‘iyi ve zinde hissetmelerine’ katkıda bulunduğu düşünülüyor. Bu kapsamda en yaygın etki alanları uykusuzluk, hafıza zayıflığı, zihin bulanıklığı olup nekahat dönemlerinde ve beslenme bozukluklarında vücudun kuvvetlenmesine katkısı olduğu bildiriliyor. Üreme sağlığı üzerinde de olumlu etkileri biliniyor.
And platolarında binlerce yıldan bu yana maca özü, insan vücudu için doğal bir yenileyici olarak kullanılıyor. Zihinsel baskı altında kalan öğrenciler ve iş hayatında stres altında çalışanlar bu bitkiyle kendilerini zinde hissedebiliyor. 2002’de Dr. Laura Magan tarafından yapılan çalışmada, sınav döneminde maca kullanan 40 öğrencide hissedilir şekilde stres azalmış.
GENÇ KALMANIN SIRRI
Köklerinin besin değeri çok yüksek olan maca bitkisi; karbonhidrat, protein, fiber ve esansiyel mineraller (özellikle selenyum, kalsiyum magnezyum ve demir) bakımından zengin. Bitki ayrıca, linolenik asit, palmitik asit, oleik asit, steroller ve polisakkaritler içeriyor. Bu nedenle Latin Amerika’nın pek çok yerinde içerik açısından aynı olmadığı halde, ‘Peru Ginseng’ diye de anılıyor. Tıpkı ginseng gibi enerjiyi yükseltiyor, dayanıklılığı artırıyor, yorgunluk ve halsizliği azaltıyor.
Bunun yanında macanın bitkisi, kadınların menopoz dönemlerinde sıkıntıları da azalttığı biliniyor.
Zürih’teki İsviçre Bitki, Hayvan ve Tarımsal Ekosistem Bilimler Enstitüsü (ETH ) 2010 yılında sığırlar üzerinde maca ile bir araştırma yapmış. Bu araştırma maca bitkisi ile sperm sayı ve kalitesinde artış olduğunu bildiriliyor.
Maca Avrupa’da bitki olarak satılmıyor, kurutulmuş şekilde bulunabiliyor veya tablet halinde almak da mümkün. Türkiye’de de durum aynı; bitki yetişmiyor fakat bu bitkinin özü tablet halinde alınabiliyor.
TAHILLARIN ANASI: KINOA
Peru’nun en meşhur diğer besini kinoa, ilk olarak İnkalar tarafından 5.000 yılı aşkın bir süre önce ekilmiş.
İnkalar kinoaya ‘tahılların anası’ dermiş. Ülkemizde yeni yeni duyulmaya başlamasına karşın, ABD'de yaklaşık 10 yıldır çok yaygın olarak tüketiliyor. Hatta Birleşmiş Milletler tarafından 2013, Kinoa Yılı olarak ilan edildi.
Kinoa, pirinç ve arpadan iki kat fazla proteine sahiptir, kalsiyum, magnezyum ve manganezin çok iyi bir kaynağıdır. Ayrıca bazı B vitaminlerini, E vitaminini ve diyet lifini de içerir.
BESLENMEYE FAYDALARI
Kinoa tohumu son derece besleyici bir besindir. Pişmiş kinoa tohumları kremsi ve kabarık bir hale gelir. Bir tahıl gibi kahvaltılarda kahvaltılık gevrek olarak yenilebilir, öğle ve akşam salatalara eklenebilir.
Kinoa tüm tahıllar içerisinde en az alerjen özelliğe sahiptir, gluten içermediği için glutene duyarlı olan çölyak hastaları için karbonhidrat ve protein ihtiyaçlarını karşılayan besleyici ve lezzetli bir besindir.
Kinoa, vejetaryenler için de protein alımını desteklemek amaçlı iyi bir tercihtir. Buğday, çavdar, yulaf, darı mısır ve pirinçten çok daha fazla protein içerir, yağ içeriği düşüktür ve kolesterol içermez.
Araştırmalar kinoanın yüksek antiinflomatuar özelliğe sahip olmasından dolayı, hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde iyi bir besin olduğunu söylemektedir.