DÜNYA EKMEK GÜNÜ
16 Ekim Dünya Ekmek Günü nedeniyle bu hafta pek çok etkinlik ve bilgiyle karşılaşabilirsiniz. Kelime anlamı olarak baktığımızda, tahıl unundan yapılmış hamurun fırın, sac veya tandırda pişirilmesiyle yapılan yiyecek olarak geçer. Mecazi anlamdaysa değeri daha büyüktür. İnsanı geçindirecek iş ve kazanç veya yemek, aş anlamında kültürümüzün önemli parçası haline gelmiştir. ‘Eli ekmek tutmak’, ‘Ekmeğini taştan çıkarmak’ ve ‘Ekmek aslanın ağzında’ deyimleri, aklıma ilk gelenler...
Beslenme dünyasında ekmek, karbonhidratın temel taşı ancak son dönemde kafalar biraz karışık. Ekmek israfı da üzerinde durulması gereken önemli noktalardan. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Toprak Mahsulleri Ofisi’nin geçtiğimiz yıllarda ekmek israfıyla ilgili yaptığı çalışmanın sonuçları dikkat çekici:
6 milyonu çöpe gidiyor
Ülkemizde bir yılda çöpe atılan ekmekle, 542 bin ton buğdayı israf ediyoruz. Her gün 101 milyon ekmek üretiliyor ve bunun 95 milyonu tüketilirken,
6 milyonu çöpe atılıyor. Ülkemizde bir yılda çöpe atılan 2.1 milyar adet ekmeğin parasal değeri 1.5 milyar TL! Bu parayla 80 hastane, 500 okul inşa edilebilir.
Tüketebileceğiniz kadar ekmek almak, ekmek israfını önlemede en büyük adımdır. Dilimlenmiş ekmekleri tercih ederseniz, tüketmediklerinizi buzdolabında saklayabilir, sonrasında ısıtarak kullanabilirsiniz.
Günlük beslenmemizde enerjinin yüzde 50-60’ını karbonhidrat grubundan sağlarız. Bu noktada doğru karbonhidrat ve doğru ekmek seçimi önemli. Kilo vermek, hamilelik gibi özel dönemler, sporcu olmak, genç ve çocuk beslenmesi dahil, günlük yaşamda ekmek, temel karbonhidrat kaynağı olarak dengeli bir şekilde beslenmenin içinde yer alır. Kişinin günlük ihtiyacına göre değişmekle birlikte 3-5 dilim ekmek tüketilebilir, önemli olan miktar ve hangi ekmeği yediğinizdir.
Doğru seçim nasıl yapılmalı?
Karbonhidrat kaynağı olarak tam tane tahıl seçin. Yani bulgur, karabuğday ve tam çavdar tanesi gibi. Örneğin tam buğday, tam çavdar, karabuğdaylı, siyez buğdaylı ve chia’lı ekmekler alın. Tam tane tahıllılar kepek, endosperm (unsu öz) ve tohum (rüşeym) kısımlarını birlikte içermeleri sebebiyle; protein, lif, vitamin ve mineral bakımından zengindir. Aynı zamanda kompleks karbonhidrat yapısıyla, kan şekerinin dengelenmesini sağlar ve hızlı acıkmayı önler. Lif kaynağı olduğundan bağırsak sağlığı için önemlidir. Araştırmalar, tam tane tahıllı besinlerin diyabet, kanser ve kalp sağlığı riskini azalttığını gösteriyor. Bana konuyla ilgili en çok yöneltilen sorulara buradan cevap vermek istedim.
Neden tam tane tahıl?
Aslında bunu daha önce sizlere açıklamıştım, ama bugün doğru ekmekten bahsediyorken ve konusu gelmişken, bir kez daha hatırlatmak istedim. Genellikle tahıllar, tüketime hazır hale getirilirken çeşitli işlemlere tabi tutulur. Tahılların işlenmesi, onları esmerden beyaza çevirir, ancak besin değerlerini de azaltır. Tam tahıllılar, birçok vitamin lif ve antioksidanları içerir. Rafine edilmiş tahıllarda ise buğday veya çavdar tanesinin kabuğuyla çekirdek katmanları soyulur. Tahılların işlenmesi; vitamin, mineral, lif ve sağlığa faydalı fitokimyasallarda yüksek oranlarda kayıplar oluşmasına yol açar.
Örneğin, beyaz un üretimi sırasında kepek ve rüşeym bölümlerinin uzaklaştırılması, unun raf ömrünü ve ekmek yapım kalitesini geliştirir. Bu bölümlerin protein, lif, vitamin ve mineral bakımından endosperm kısmından daha zengin olması nedeniyle unun besin değeri düşer. Tam tane tahıl unları, besin değeri açısından beyaz undan daha zengin olduğundan, bu unlarla yapılan ekmek de beyaz ekmeğe kıyasla besin değeri bakımından daha üstündür.
16 Ekim Dünya Ekmek Günü’nüz kutlu olsun!