Noel geldi hoş geldi!

Bugün 24 Aralık, Hristiyan dünyası için Noel arifesi... Genel inanışa göre Hz. İsa, bu gece dünyaya gelir. Kutlanan, dolayısıyla Hz. İsa’nın beden alarak dünyaya gelişi... Yarınsa, Noel!Bugün 24 Aralık, Hristiyan dünyası için Noel arifesi... Genel inanışa göre Hz. İsa, bu gece dünyaya gelir. Kutlanan, dolayısıyla Hz. İsa’nın beden alarak dünyaya gelişi...

Yarınsa, Noel!4’üncü yüzyıla kadar her yıl 6 Ocak’ta; Hz. İsa’nın beden alarak dünyaya gelişi, sekiz günlükken yapılan sünneti, 40 günlükken mabede sunuluşu, 12 yaşında din insanlarıyla konuşması ve 30’unda Yahya tarafından vaftizi, ‘Epiphany’ adı verilen bir yortuyla kutlanırken, 4’üncü yüzyılda bu kutlamalar aralık ayına çekilir. Nedeniyse 24 Aralık’ta sona eren Roma Saturnalia eğlenceleriyle, 25 Aralık’ta Işık Tanrısı Mitra için güneşin doğuşunun kutlandığı eğlencelerin, Hristiyanlık ahlak anlayışına uymaması, aynı zamanda da ocak ayındaki kutlamaları gölgede bırakmasıdır. 380 yılında, İstanbul’daki Doğu Kilisesi de bu değişikliği kabul eder.“

Peki Noel ne zaman kutlanır?” derseniz, eski takvimlerde günler günbatımıyla sona erdiğinden, akşamla birlikte yeni bir gün başlardı. Dolayısıyla 24 Aralık akşamı, yani eski takvime göre 25 Aralık başlangıcı, kutlama yemeğinin yendiği, hediyelerin alınıp, verildiği gün... Bugün de Almanya, Avusturya, Polonya, Macaristan, Arjantin ile Kuzey Avrupa’da bu gelenek sürerken, İngiltere, Fransa ve Amerika’nın başı çektiği birçok ülkede hediye kısmı 25 Aralık sabahında gerçekleşmekte...

Doğu kilisesi, yani Ortodoks dünyasıysa ikiye bölünmüş durumda. Bir kısmı 24-25 Aralık tarihlerini kabul etmişken, Kudüs, Rus, Sırp ve Ermeni kiliselerinin başı çektiği büyük bir grupsa, Noel’i 6-7 Ocak’ta kutlamaya devam etmekte... 

Noel Baba gerçek mi?

Noel Baba’nın aslında ne Hristiyanlıkla ne de adını aldığı Aziz Nikola ile bir bağlantısı var. 4’üncü yüzyılda Roma İmparatorluğu tarafından tanınan ve özgürlüğüne kavuşan kilise, Roma Takvimi’ni kendine mal edip, içindeki tüm kültür öğelerini zamanla temizledi. Yerlerine de Hz. İsa’nın doğumu, ölümü, dirilişi ve göğe yükselişini içeren, Noel ve Paskalya’yı yerleştirdi.




Bugün akla gelen ak sakallı, kırmızı kıyafetler içinde, Ren geyiklerinin çektiği kızağıyla karlar arasında yol alan Noel Baba nereden çıktı, derseniz, o esasında bir reklam kahramanı... Her yerde gördüğümüz Noel Baba, 1930’larda yaratılırken görünüşü İskandinav mitolojisindeki Odin’den, sekiz Ren geyiği  tarafından çekilen kızağı ise William Gilley’in yazdığı bir çocuk şiirinden alınır. İsveçli ressam Haddon Sundblom, Coca Cola reklamları için yarattığı figürü, firmanın renkleri olan kırmızı-beyaz elbiseler giymiş, ak sakallı bir ihtiyar olarak 1931 yılında çizdiğinde, eminim bu kadar ünlü olacağını düşünmemiştir. Kıssadan hisse, 20’nci yüzyılın tüketim kültürünün yarattığı en başarılı reklam karakteridir Noel Baba!

Kökeni Nardugan mı?

Noel kutlamaları ortaya çıkmadan yüzyıllar önce, Kuzey Türkler’i tarafından, 21 Aralık’tan sonra dolunayın çıktığı ilk gün, yeni yılın ilk günü kabul edilirdi. Bunu da karanlık ve aydınlığın üç günlük savaşı olarak kabul edilen 22 Aralık günü gün ışığı başlayan, 24 Aralık akşamına kadar süren Nardugan Bayramı’yla kutlamaktaydılar. 22 Aralık’ta gündüzün geceye karşı kazandığı zafer için hazırlık yapar, evlerini ve yaşadıkları yerleri temizler, yeni ve temiz elbiseler giyerlerdi. Sonrasında Tanrı Ülgen’e sunulmak üzere hazırladıkları hediyelerle en yüksek tepedeki akçam ağacı altında toplanırlar, hediyelerini bırakır, dua ederler, kadınlarsa getirdikleri bezleri ağaca bağlarlardı. 

Ayaz Ata kimdir?

Törene liderlik eden bilge ve yaşlı kişiye, Ayaz Ata denirdi. Türk mitolojisine göre ay ışığından yaratılmış Ayaz Ata, Ülker burcunun altı yıldızı, yani göğün altı deliğinden, yeryüzüne soğuk hava üfler ve kış olurdu. Bir başka inanışa göre Ayaz Ata, bu soğukta, darda kalanlara ve ihtiyaç sahiplerine yardım eden kişiydi. Kimi Türk topluluklarınca Çam Baba olarak da bilinen Ayaz Ata kültüründe bir de ona yardım eden Kar Güzeli ya da Kar Kızı da vardır.Özetle, Nardugan, Kuzey Türkler’inde yeni yıl bayramı, Ayaz Ata bu bayramın, altında toplanılan akçam ağacı ise Tanrı ile kurulan bağlantının simgesidir.