HER ŞEYİN BAŞLADIĞI YER: ANADOLU

Anadolulu filozoflar, okuyucuların ilgisini çekti. ‘Bizim memleketliyi neden yazmadın?’dan, ‘Bizim buralarda kimse var mı?’ya kadar pek çok soru geldi son iki hafta içinde...
Yıllardır anlatıyorum, yazıyorum bu güzeller güzeli toprakları ve sakladığı hazineleri... Belki sizin memlekette bir filozof yok ama emin olun dünyaca bilinen bir zat-ı muhterem kesinlikle var.
Mesela Kyme adında pek de bilinmeyen bir antik kent var İzmir Aliağa yakınlarında. İşte bu şehirde MÖ 390’da doğan Ephoros, kendinden sonrakilerin örnek alacağı tam 30 ciltlik ilk dünya tarihini yazar.
Ezop’un masallarını bilmeyen var mı bu dünyada? Onun da Anadolulu olduğu neredeyse kesin ama tam nereli, işte orası karışık! 1’inci yüzyılda yaşamış Gaius Julius Phaedrus, Frigyalı derken; 3’üncü yüzyılda yaşamış olan Callimachus, Sartlı, Surlu; Maximus, Lidyalı demekte.

Tıp

Sonra Antik Çağ’ın en önemli üç kehanet merkezinden biri kabul edilen ve bugün İzmir’in Ahmetbeyli ilçesinde yer alan Klaros’ta doğmuş Nikandros var ki MÖ 2’nci yüzyılın en önemli hekim, filolog ve yazarlarındandır. Yılan ve böcek ısırmalarında kullanılacak ilaçları anlatan ‘Theriake’ adlı önemli bir kitabı var.
Tıp deyip de Bergamalı Galenos’u anmamak olmaz. Kendileri Antik Çağ’ın en ünlü hekimidir. Pamukkale’de tıp okulu kuran Eunapios, bitkilerin yararları üzerine bir araştırma yapan Knidoslu hekim Kyrsippos var. Efesli Soranus’u unutmamak lazım. ‘Kadınların Hastalıkları’ adlı eseri 15 yüzyıl boyunca ders kitabı olarak okutulan, tarihin ilk önemli doğum uzmanıdır.

Herakleidies var Eflatun’un öğrencisi... Karadeniz Ereğlisi’nde MÖ 4’üncü yüzyılda doğan. “Ne yapmış?” derseniz dünyanın kendi ekseni üzerinde 24 saatte döndüğünü söyleyen ilk kişilerdendir kendisi. Burçları pek bir seviyoruz ama “Kleostratos kim?” deseler, bakakalırız. MÖ 5’inci yüzyılda Bozcada’da yaşayan bu zat, Plinius’a göre de bugün kullandığımız burç işaretlerini ilk düşünen astronomi bilginidir.
Theodosios var, Bithynialı ya da bugünkü adı ile Marmaralı. Astronomi bilgini ve matematikçi. Bugün de kaynak olarak kullanılan ‘Küreler Üstüne’, ‘Günler ve Geceler Üstüne’ ve ‘Yükselti Değişikliklerine Göre Gökyüzü’ adlarında üç önemli eseri var.
Daha MÖ 5’inci yüzyılda bir yılın 365 gün altı saat olduğunu söyleyen Knidoslu Eudoksos Plinius’un, eşmerkezli küreler varsayımı geleneksel astronominin hareket noktası sayılmakta.
Peki Kutup Yıldızı’nın yerini kim belirledi, ilk dünya haritasını kim yaptı, güneşin eksenin eğik olduğunu kim keşfetti, güneş saatini kim buldu diye merak ediyorsanız, etmeyin onları bulan da bu topraklardan. MÖ 6’ncı yüzyılda doğan Milet Okulu’nun Thales’ten sonraki yöneticisi Anaksimandros...
Aratos var bir de. Soli Pompeiopolis yani bugünkü Mersin Mezitli’de MÖ 4’üncü yüzyılda yaşamış, Phainomen adlı kitabında yaşadığı dönemde bilinen astronomi bilgilerini toplayan, tüm dünyada meteorolojinin ilk temel kaynaklarından birisi sayılan ‘Diosemeia’ adlı eserinde hava değişikliklerini haber veren belirtilerin dökümünü yapan kişi kendileri... Bu arada Anadolulu filizoflarla ilgili çok soru geldi. Oturdum, toparladım ben de bildiklerimi. Tamamlar tamamlamaz onu da Anadolu’yu bilinçli gezmeye sevenlere yol göstersin diye burada paylaşacağım.

Kalın sağlıcakla...