FELSEFENİN BEŞİĞİ

Anadolu... Asya’nın Avrupa’ya kafa tuttuğu, dünyanın merkezinde yer alan nadide güzelliklere sahip, her uygarlığın kontrol etmek için kıyasıya çaba harcadığı, dünyanın en büyük iki imparatorluğuna, Roma ve Osmanlı’ya ev sahipliği yapmış, medeniyetin beşiği olmuş yarımada...
Bakın insanlık tarihine; en önemli kilometre taşları burada, Çatalhöyük, Çayönü, Nevali Çori, Hacılar, Göbekli Tepe, Truva, Bergama, Efes, Asos, Milet burada mesela. Sadece Roma ya da Osmanlı değil; Sümer, Asur, Hitit, Yunan, Lidya, Kelt, Pers, Selçuklu, Safevi, Moğol’a da ev sahipliği yapmış bu topraklar...

Terim anlamı...

“Felsefe kelimesinin aslı philo-sofia şeklinde yazılan bir deyimdir. Dikkat edilirse filo-sofia deyiminde iki kelime var: Birincisi olan ‘filo’ sözü sevgi anlamındadır. ‘Sofia’ kelimesi de hikmet anlamına geliyor. Şu halde filo-sofia’nın lügat manası hikmet sevgisidir” diye açıklar Prof. Dr. Nihat Keklik felsefe terimini...
Düşüncenin sanat haline gelmiş şeklidir felsefe ve Anadolu’nun geçmişine vakıfsanız az buçuk, onun da bu topraklarda filizlendiğini görmek o kadar da şaşırtıcı değildir aslında. Her ne kadar felsefenin ne zaman ve nerede başladığı hep tartışılsa ve tartışılmaya devam edilecek olsa da, İyonya ve de Milet’in adı anılır her daim, konu felsefenin doğuşu olunca.
Eh bu kadar medeniyete evsahipliği yapan bir coğrafyanın düşünce ve düşüncenin gelişimine de katkı yapmaması düşünülemez. Neden derseniz, basittir cevabı aslında. Felsefe için düşünmeye ayıracak zaman, kültürel zenginlik, bilgi birikimi, açık görüşlülük, hoşgörü, merak gerekir. Bu şartları fazlasıyla taşımaktadır Anadolu, özellikle de batı kıyıları...

Milet Okulu ve Thales

Mythos, epos ve logos... Üçü de eski Yunanca’da ‘söz’ demek. Ama mythos, efsane; epos şiir, destan anlamına gelirken; logos, ussal yasa, usla kavrama anlamına gelir. İşte mythos’a dayalı düşünceden logos’a dayalı düşünceye geçmek için kurulur Milet okulu MÖ 600’lerde Ege’de İyonya kıyılarında bugünün Aydın ili Didim ilçesi Balat kasabasında.
Kurucularından ve eski Yunan’ın Yedi Bilge’sinden ilki olan Miletli Thales ise felsefenin ve bilimin öncüsü olarak bilinir tüm dünyada.

Sadece Thales mi Anadolu’lu?

Yurdum insanı pek bir ilgi ve alaka göstermese de bu düşünme işlerine, düşünce dünyasının en önemlileri arasında sayılan,
- Anaksimandros, Anaksimenes Miletos’ta,
- Anaksagoras Klazomenai bugünkü Urla’da,
- Aristoteles ve Kleanthes, Asos’ta,
- Diogenes, Sinope yani Sinop’ta,
- Epiktetos Hierapolis bugünkü Pamukkale’de,
- Herakleitos Ephesus bugünkü Selçuk’ta,
- Ksenofanes Kolofon bugünkü Menderes’te,
- Lukianos Samosata bugünkü Adıyaman’da yaşamış mesela.
Bir de Milet’li Aspasia var unutulmaması gereken. Denilir ki; Platon bu kadın filozofun zekasından o kadar etkilenmiştir ki ‘Sempozyum’daki Mantinealı Diotima karakterine temel olarak onu alır.
Madem Thales dedik, ondan bir sözle de bitirelim yazıyı.
Thales’e sormuşlar: “En güç şey nedir?”
“Kendini tanımak” demiş.
“En kolay şey?” demişler... “Başkasına öğüt vermek” diye cevaplamış.