ABD LNG’si kurtarıcı ama Avrupa daha fazlasına ihtiyaç duyuyor

Leslie Palti-Guzman,
Gas Vista Küresel Doğalgaz Danışmanlık Şirketi Başkanı

Avrupa’nın Rus doğalgazı bağımlılığını düşürme gayreti devam ediyor. Avrupa’nın Rus gazından tamamen bağımsız olabilmesi mümkün mü?

Rus gazından uzaklaşmak jeopolitik bir gereklilik ve bu, enerji karmasını, Transatlanik ticaret akışını, düzenleyici çerçevelerin ve yatırımların yeniden düşünülmesine neden olacaktır. Avrupa’nın doğalgaz ihtiyacı var ama kısa-orta vadede artık Rus gazına muhtaç olmak zorunda olmayabilir ya da bunu istemeyebilir. LNG ithalatı, Kuzey Akım 2 boru hattındaki kaybı ve Rusya’nın Avrupa’ya yaptığı Yamal LNG ihracatını telafi edebilir (Avrupa Rusya’dan yapılan sevkiyatı engellerse), fakat bu LNG ithalatı, tüm Rus gazının yerini alamaz. Son yıllarda Avrupa’nın Rus gazı ithalatı yıllık 185 milyar metreküp civarında seyretti. Daha uzun vadede Rus gazına bağımlılık azalabilir, hatta güçlü bir siyasi irade gösterilirse tamamen ortadan kalkabilir de. Ancak Avrupa’nın geçmişte çok unutkan olduğunu da hatırlatmak isterim. Avrupa Komisyonu, bu yıl 100 milyar metreküplük Rus gazını, esas olarak LNG ile (50 milyar metreküp), Rus boru hatları dışındaki boru gazıyla (10 milyar metreküp), rüzgar ve güneş enerjisinin hızlandırılması (20 milyar metreküp) ve binalarda enerji tasarrufu ile (14 milyar metreküp) değiştirmeyi öneriyor. Söz konusu tebliğde, şu an gerçekleşmekte olan gazdan kömüre geçişten ve doğalgaz talebini azaltmaktan bahsetmiyor. Bu açıdan, “doğalgaz özgürlüğü” artık gülünecek bir kavram değil. ABD LNG’si şu an için kurtarıcı ancak Avrupa daha fazlasına ihtiyaç duyuyor. ABD ihracat tesisleri kaya gazından LNG’ye ihracatlarını artırmamış olsaydı, Rusya’nın Avrupa üzerindeki enerji kontrolü çok daha büyük baskı yaratırdı. Biden’ın AB’ye vaat ettiği 15 milyar metreküplük ilave LNG teslimatı mümkün ve piyasa güçleri tarafından da gerçekleştirilebilir düzeyde. Bu yüzden ABD’nin 2022 yılında yaklaşık 82 mt LNG ihraç edeceğini ve bunun yarısının da Avrupa’ya gideceğini düşünüyorum. Avrupa ülkeleri önümüzdeki 3-4 yıl içinde yaklaşık 40-50 milyar metreküp/yıl düzeyinde yeni gazlaştırma kapasitesi eklemeyi planlıyor. Fakat FSRU konusu sorun olabilir ve tüm projeler devam etmeyebilir. FSRU’lar hızlı ve geçici çözüm olduklarından dolayı gerçekten büyük esneklik sunuyor. Bu noktada, dünyanın diğer bölgelerinde yeterince faydalanılmayan FSRU’lar Avrupa’ya taşınabilir.

Eski ortaklarla enerji diplomasisi

Ayrıca Avrupa ülkelerinin çoğunluğu daha önce kaçındıkları eski ortaklarıyla ikili ilişkileri kolaylaştırmaya çalışarak, enerji diplomasisiyle meşguller. Avrupalı karar alıcılar ayrıca, bir kısım LNG ithalatını serbest bırakabilmek amacıyla, ki bu Avrupa için daha fazla LNG anlamına gelecek, belirli ülkelerden boru hattı ihracatını en üst düzeye çıkarmanın yolları üzerinde de düşünüyor.

Çözüm, tüm kaynakların desteklenmesi

Rusya dışında gaz tedarikinin ötesinde, Avrupa için çözüm birden fazla enerji kaynağının desteklenmesi olmalıdır. Rus bağımlılığını kırmak, rüzgar, güneş, nükleer, hidrojen, biogaz/LNG, jeotermal ısı pompaları gibi enerji kaynaklarının tümünü gerektirecek. Esneklik, temkinli olmak ve tasarruf da kısa ve orta vadede talebi frenler. Sivil toplum ve eğitici kampanyalar, Japon halkının Fukuşima sonrası yaşadığına benzer şekilde, enerji tüketiminde daha fazla sorumluluğu teşvik eder. Özel sektör içinse, düşük karbonlu alternatiflere yatırımlarını ikiye katlamaları anlamına geliyor. Öte yandan maalesef kömür geri döndü. Doğalgaz fiyatlarının artması ve enerji güvenliğinin birincil endişe haline gelmesiyle Avrupa’da elektrik üretiminde kömür kullanımı artıyor. Kömür santralleri İtalya’dan Almanya’ya, Fransa’ya ve başka yerlere kadar tekrar açılacak. Gazdan kömüre geçiş iklim değişikliğiyle mücadele için kötü bir haber ama AB’nin yeşil hedefleri ve karbon fiyatları göz önüne alındığında büyük ölçekte sürmez. Bazı ülkelerse kömürle çalışan santrallerini devreden çıkarmayı iki kez düşünecek.

Fabrikalar kapanabilir

Bir diğer riskse sanayi gaz talebinin yok olması. Hızla yükselen doğalgaz fiyatları karları vurdukça, kimyasal, metal, gübre, çimento, cam fabrikaları kapanmak ya da operasyonlarını önemli ölçüde azaltmak zorunda kalabilir. Bu açıdan Avrupa sanayisinin rekabet gücünün zarar göreceğini söyleyebiliriz.

Asya ve Avrupa arasında LNG savaşı

LNG Rus gazına bağımlılığı azaltmada mucizevi çözüm müdür ve piyasada yeterli LNG var mı bunun için?

AB, LNG ve yenilenebilir enerjiye yönelik artan destek sayesinde, 2022 sonuna kadar Rus gazı ithalatına bağımlılığını üçte iki oranında azaltmayı umuyor. Avrupa’nın LNG ithalatı bu yıl ve sonrasında artmaya devam edecek, ki geçtiğimiz yıl aynı döneme kıyasla 2022 birinci çeyrekte iki katından fazla artmış durumda zaten. Avrupa’nın 2022-2023 kışı için ilave gazlaştırma kapasitesini sağlamadaki muhtemel başarısı, kış kargolarını güvence altına almak için Avrupa ve Asya arasında artan bir tedarik savaşı olacağı anlamına geliyor. Günümüzün dar piyasasında, büyük ithalatçıların ihtiyaçlarının, gelişmekte olan piyasaların yerini alacağını gösteriyor.

Ankara için altın fırsat

Türkiye gibi gelişmekte olan ekonomilerin durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Bugünkü durum Ankara’nın, boru hattının LNG ithalatına oranını, kontrat şartlarını, kaynakların lokasyonunu ve taahhütlerin süresini yeniden değerlendirmesi için altın fırsat değerinde. İthalatçı bir ülkenin gaz kaynaklarını, rotalarını ve fiyatlandırma risklerini çeşitlendirmeye öncelik verilmesi gerektiğini düşünüyorum. Ankara uzun ve kısa vadeli yeni arz kaynakları, boru hattı ve LNG ekleyerek bir hub olma hedefini daha da ilerletebilir. Birden fazla kontratın süresinin bitmesi ya da bitecek olması, yanı sıra diğerlerinin yeniden müzakere edilmesiyle (Rusya, Nijerya, Cezayir ve Katar gibi), tüm kaynaklardan Türkiye’ye esnek LNG ithalatı kısa ve orta vadede muhtemelen artacaktır. ABD LNG fiyatları şu an diğer kaynaklara kıyasla “karda” ve küresel LNG piyasası büyük ihtimalle 2025 sonrasında tekrar iyi tedarik edilebilir duruma gelecek, böylelikle de orta vadede LNG ithalatını tekrar destekleyecektir.