'Zombi liderlik'ten nasıl uzak dururuz?
Zombi liderlik, liderlik hakkında geçerliliği olmayan fikirlerin hâlâ şirket yönetimlerinde, İK dünyasında kullanılması... Liderlikle ilgili zombileşmiş fikirler neler ve bunlar yerine hangi anlayış gelmeli?
Liderlik, iş yaşamında ve akademik çevrelerde en çok tartışılan konulardan biri. Bu alandaki birçok yaygın görüş, aslında modası geçmiş ve geçerliliği olmayan fikirlerden oluşuyor. S. Alexander Haslam, Mats Alvesson ve Stephen D. Reicher tarafından “zombi liderlik” olarak adlandırılan bu kavramlar, etkili veya bilimsel verilere dayalı olmadıkları halde varlıklarını sürdürüyorlar. Bu araştırmacı ve yazarlar ‘The Leadership Quarterly’de yayınlanan makalelerinde ölmüş ancak hâlâ aramızda dolaşan bu “zombi liderlik” fikirlerinin çürütülmüş olmalarına rağmen, gücü elinde bulunduran çevreler ve onları destekleyen danışman, eğitmen ve yazarlardan oluşan bir “endüstri kompleksi” sayesinde aramızda dolaşmaya devam ettiklerini savunuyorlar. Peki, zombi liderlik fikirleri neden devam ediyor ve bunların yerine daha çağımıza uygun bir liderlik anlayışını nasıl kurabiliriz?
Nurdan Özdemir JNK Coaching / Executive & Team Coach
Ne anlama geliyor?
Zombi liderlik, liderlik hakkında geçerliliği olmayan fikirlerin hâlâ şirket yönetimlerinde, İK dünyasında, liderlik gelişim programlarında ve liderlik kitaplarında yaygın olarak kullanılmasıdır. Bu fikirler, kolaycı yaklaşımlar, statükoyu korumak isteyenler ve gücü elinde bulunduranların etkisi ile yaşamaya devam ediyor. Zombi liderlik aynı zamanda, şehir efsanesi olan bu kavramları anlatmayı sürdüren danışmanlar, yazarlar ve eğitim sağlayıcılardan oluşan büyük bir “liderlik endüstrisi” tarafından da besleniyor.
Bu durum, önemli bir soruna işaret ediyor: Liderlik konusunda kabul gören birçok anlayış, kanıta dayalı uygulamaları göz ardı ediyor ve liderin takipçilerinin, ekiplerin ve bağlamın rollerini görmezden geliyor. Bunun yerine, popüler kültürde ve tarih anlatılarında yerleşmiş olan mitler çerçevesinde yalnız, kahraman lider imajına odaklanıyor.
Zombi liderlik günümüz dünyasında hâlâ etkili olsa da geleceğin liderlik anlayışını bu kavramlar üzerine kurmak zorunda değiliz. Liderlik anlayışımızı geliştirerek ve daha kapsayıcı, veriye dayalı bir yaklaşıma yönelerek organizasyonlar, ekipler ve toplumlar için daha iyi bir model inşa edebiliriz. Ölü fikirleri geride bırakmanın ve gerçekten etkili liderlik modellerini geliştirerek bunları yaygınlaştırmanın zamanı geldi ve geçiyor.
Zombi liderliğin sekiz yanılgısı
“Zombi Liderlik” makalesinin yazarları, günümüz organizasyonlarında hâlâ varlığını sürdüren sekiz temel “zombi liderlik” mitini ortaya koyuyor:
1.Liderlik sadece liderlerle ilgilidir: Liderlik, takipçilerin, ekiplerin ve ilişkilerin bir bütün olarak ele alınmasını gerektirir.
2.Büyük liderler belirli özelliklere sahiptir: Karizma veya zekâ gibi belirli kişilik özelliklerinin iyi liderliği belirlediği fikri yanlıştır. Araştırmalar, liderliğin takipçilerin beklentilerine ve bağlama daha çok bağlı olduğunu gösteriyor.
3.Büyük liderler belirli davranışlar sergiler: Etkili liderlik davranışları, grup, hedefler ve çevreye göre değişir.
4.İyi bir lideri gördüğümüzde tanırız: Bu yanılgı, herkesin liderliği aynı şekilde değerlendirdiğini varsayar. Oysa liderlik algıları kültürel, sosyal ve politik önyargılarla şekillenir.
5.Liderlik hep aynıdır: Liderliğin evrensel bir “özü” olduğu fikri yanlıştır. Liderlik, bağlama göre farklı şekillerde ortaya çıkar ve değişim gösterir.
6.Liderlik özel insanlara özgü bir beceridir: Liderliğin yalnızca belirli bireyler tarafından yapılabileceği fikri, ortak veya dağıtılmış liderlik potansiyelini göz ardı eder.