Gerçeği görmek için enflasyon muhasebesi
Efsane yönetici Jack Welch'in, "Başarı iş planlarınıza göre değil, geçen yıla ve rakiplerinize göre nasıl performans gösterdiğinizdir" sözünü hatırlayarak enflasyon ortamında işlerin durumuna bir göz atalım...
SERVET YILDIRIM/ servet.yildirim@milliyet.com.tr - Jack Welch önemli adamdır, bir efsanedir... Fortune'a göre 'Yüzyılın Yöneticisi'dir. Onun için '1981 yılında başına geçtiği General Electric'in (GE) kimyasını değiştiren adam' derler. Thomas Edison tarafından 1876'da kurulan GE'yi vizyon ve yaratıcılığıyla gençleştirdi ve her alanda dünya lideri bir grup haline getirdi. Geçen ay enflasyonun şirket bilançoları üzerindeki etkisine bakarken 2020 yılı mart ayında kaybettiğimiz bu efsane yöneticiyi daha doğusu onun bir sözünü hatırladım. Jack Welch özetle diyordu ki: "Başarı iş planlarınıza göre değil, geçen yıla ve rakiplerinize göre nasıl performans gösterdiğinizdir. İş planları finansçıların kendilerini tatmin etmek için icat ettikleri bir şeydir." Yani diyor ki; bundan birkaç yıl önce koyduğunuz hedefleri tutturmuş olabilirsiniz. Hatta hedeflerin üzerine de çıkmış olabilirsiniz. Ama aynı sürede rakiplerinizden daha zayıf bir performans gösterdiyseniz işte o zaman sorun var demektir. Yüksek enflasyon ortamlarında özellikle bu paradoks daha sıklıkla yaşanır. Enflasyon kelimesinin İngilizcesi olan 'inflation'daki 'inflate' Türkçede 'şişirmek' anlamına geliyor. Şirketler enflasyonun şişirici etkisiyle hedeflerini rakamsal olarak daha kolay yakalarlar ve başarılı olmuş görüntüsü verirler. Maliyenin ise vergi gelirleri nominal olarak artar.
Kâğıt üzerinde herkes iyi
Türkiye'de enflasyon son yıllarda, özellikle 2021 ortasında bu yana hızla yükseldi ve son çeyrek aşırın en yüksek seviyelerini gördük. Yüksek enflasyonun bir parçası olarak şirketler ürün ve hizmet fiyatlarını sürekli bir şekilde artırmaya başladılar. Cirolar ve kârlar Türk lirası bazında şişti, daha önce görülmemiş oranlarda artışlar kaydedildi. Kâğıt üzerinde herkesin işi iyi; CEO'lar ve yönetim kadroları başarılı, bilançolar parlak göründü. İş planlarındaki hedefler tutturulurken ve bir önceki yıla göre daha yüksek oranlı artışlar yakalanırken pazardaki rakiplerin ne yaptığına bakıldığında durum her şirket için aynı ölçüde parlak görünmeyecektir. Herkesin kârının ve gelirinin arttığı bir dönemde karşılaştırmalı bakılmadıkça gerçek performansı anlamak mümkün olmaz ama önce enflasyonun şişirdiği rakamları düzeltmek gerekir. Yüksek enflasyon ortamında mali tablolar gerçek durumu göstermekten uzaklaşırlar. Öz kaynakların gerçek yeterlilik seviyesi görülemez.
Enflasyon Muhasebesi nedir?
Karşılaştırmaların doğru yapılabilmesi, performansın daha iyi görülebilmesi ve kararların doğru verilebilmesi için enflasyonun mali tablolar üzerindeki saptırıcı etkisinin bir tür enflasyon düzeltmesi yoluyla giderilmesi gerekir. Enflasyonun mali tablolar üzerindeki etkilerinin giderilmesine yönelik yapılan bu tür teknik düzeltmeler "Enflasyon Muhasebesi" olarak adlandırılır. Enflasyonun ulaştığı boyut ve yarattığı tahribat nedeniyle Türkiye için "Enflasyon Muhasebesi" uygulanması gibi bir zorunluluk doğmuştur. Böylece gerçek durumu yansıtamayan mali tablolar düzeltilecek ve gerçek şirket performansları ortaya çıkacaktır. Böylece reel anlamda gerçeği yansıtmayan kar marjları ve ciro artışları da gerçek seviyeye çekilecektir. Bazı şirketlerin özkaynak artışlarının aslında artış olmadığı anlaşılacak, sermaye artış ihtiyaçları olup olmadığı anlaşılacaktır. Enflasyon muhasebesine geçiş yerli ve yabancı yatırımcıların da Türk şirketlerine bakışını ve yatırım kararları almalarını kolaylaştıracaktır.