AB'den coğrafi işaret alan türk ürünleri 20'ye çıktı! Aroma ve tat için işaret fişeği

DUYGU ERDOĞAN- Bir tarım ürününün 'coğrafi işaret' tescili, bize sandığımızdan çok daha fazlasını anlatıyor. Geleneksel değerlerin, yörenin kültürünün hatta toprağının nasıl kıymetli olduğunu ve geleceğe de aynı kodlarla aktarılmasının önemini vurguluyor. Tüm bu içerik aynı zamanda Avrupa Birliği'nden (AB) aldığı coğrafi işaret tesciliyle ise yerelden çıkıp globale taşınıyor. Ürünün değerine değer katması yanı sıra örneğin bir Aydın incirinin, Suruç narının, Edremit zeytinyağının dünyanın uzak bir noktasında bu tescille bulunması; bir gezginin, bir gurmenin bu izi sürmesini de sağlıyor. Elbette bunların hepsi doğal bir sonuç. Ancak çok daha önemli; Anadolu topraklarının bereketi, her bir ayrı karışın lezzeti bambaşka bir ürüne kendi lezzetini kazandırıyor. Bu ürünün ekildiği toprak, aldığı rüzgâr, yanından geçen dere bile tadını, aromasını belirliyor. İşte tüm bu özellikler o ürünün aynı şekilde geleceğe taşınmasında bugünden tescil ediliyor…

Garanti ediliyor

Türk Patent ve Marka Kurumu'na göre coğrafi işaret, tüketiciler için ürünün kaynağını, karakteristik özelliklerini ve bu özellikler ile coğrafi alan arasındaki bağlantıyı ortaya koyan ve üçüncü taraflara garanti eden bir tür kalite işareti. Gıda ve tarım ürünleri, el sanatları ürünleri, sanayi ürünleri gibi çeşitli alanlarda birçok ürün coğrafi işaret tesciline konu olabilir. Ürünlerin menşei ve üretim sürecinin (mahreç) doğru bir biçimde değerlendirilmesi amacıyla ortaya çıkmış olan coğrafi işaret tescili sayesinde ürünün yöresel özellikleri korunurken; satışı ve pazarlamasında önemli bir etken haline geliyor.

Ekonomiye ve istihdama büyük katkıda bulunuyor

Coğrafi işaret; belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökenin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir. Türkiye'de 1490 coğrafi işaret ve geleneksel ürün adı tesciline sahip ürün bulunuyor. Bunlardan 1301'ini yani yaklaşık yüzde 90'ını, tarım ve gıda ürünleri oluşturuyor. Bu tescillerin ülke sınırları içinde geçerliliği bulunuyor. AB ülkelerinin tamamında koruma sağlamak içinse, 2012/1151 sayılı Tarım Ürünleri ve Gıda Maddeleri Hakkında Kalite Tasarısı isimli Avrupa Konseyi Tüzüğü çerçevesinde Avrupa Komisyonuna başvuru yapmak gerekiyor. Bu kapsamda ise Türkiye'nin 20 ürünü var. Coğrafi tescil yurt içi ve yurt dışında ürünün tüm özelliklerini koruyor. Üreticiler tarafından tescil belgesinde/ürün şartnamesinde yer alan yöresel üretim tekniklerine uyulması ve şartnamede yer alan ilçe sınırları içinde olması şartıyla üretilebiliyor. Tescil, söz konusu ürünün niteliklerinin korunmasını ve benzer ürünlerden farklılaşmasını sağlamakta; tanınırlığını ve rekabet gücünü artırmakta; iç talep ve ihracat potansiyelini güçlendirmekte ve üretildiği bölgenin ekonomi ve istihdamına da katkıda bulunuyor. Örneğin; Çanakkale'nin Bayramiç ilçesinde Kaz Dağları'nın eteklerinde yetiştirilen Bayramiç beyazı: meyve kabuğu tüysüz yeşilden sarıya çalan renkte, sert, sulu, meyve kokusu çekici, tatlı ve yuvarlak şekilli bir ürün. Meyve eti sertliği bakımından Bayramiç beyazı, Early Red şeftali çeşidi gibi en sert dokulu meyveleri oluşturan grup içinde. Ankara'nın ise ilk coğrafi işareti olan Ayaş domatesi, 1960'lı yıllardan beri Ankara'da yetiştiriliyor. Ayaş domatesi, iri yapılı ve oldukça etli olup 250-300 gram ağırlığındadır. Donuk pembe-kırmızı renk tonuna sahip Ayaş domatesinin en önemli fiziksel özelliklerinden biri de ikiye ayrıldığında meyve etindeki kırağı şeklindeki beyazlıktır. Asit oranının yüksek olması nedeniyle hafif tuzlu ve limonsu aromaya sahiptir.

Avrupa Birliği'nin kapısı Ezine peyniriyle açıldı

Anadolu topraklarının hemen her yörede farklı onlarca peynir çeşidi barındırdığı tahmin ediliyor. Ancak bu zenginlik henüz dünyaya yansıtılabilmiş değil. Bu anlamda Türkiye'nin AB'den ilk coğrafi işaret tescili alan peyniri Ezine peyniri oldu. Peynir gibi ürünler, üretim metodu ve içerikleri açısından korumayı zorlu kıldığı için tescil almasının uzun sürdüğü ifade ediliyor. Ancak ilerleyen yıllarda daha fazla peynir çeşidi için başvuru bekleniyor.

İşte AB'den coğrafi işaret tescili alan ürünler:

1-Gaziantep Baklavası

2-Aydın İnciri

3-Malatya Kayısısı

4-Aydın Kestanesi

5-Milas Zeytinyağı

6-Bayramiç Beyazı

7-Taşköprü Sarımsağı

8-Giresun Tombul Fındığı

9-Antakya Künefesi

10-Suruç Narı

11-Çağlayancerit Cevizi

12-Gemlik Zeytini

13-Edremit Zeytinyağı

14-Milas Yağlı Zeytini

15-Ayaş Domatesi

16-Maraş Tarhanası

17-Edremit Körfezi Yeşil Çizik Zeytini

18-Ezine Peyniri

19-Safranbolu Safranı

20- Aydın Memecik Zeytinyağı

Ayrıca Avrupa Parlamentosu ve Konseyi, Bursa Şeftalisi, Kayseri Pastırması ve Osmaniye Yer Fıstığı'na coğrafi işaret tescili verilmesini kararlaştırdı. Karar askıya çıkarıldı. 3 ay süre içinde itiraz olmazsa bu ürünler de AB coğrafi işaret tescilli olacak.

Hüyük çileği ve Urla enginarı beklemede...

AB coğrafi işaret tescili için başvuruda bekleyen ürün sayısı ise 40. Bu ürünler ise şöyle: Afyon Pastırması, Afyon Sucuġu, Antepfıstığı, Kayseri Mantısı, İnegöl Köfte, Tonya Tereyağı, Bursa Kestane Şekeri, Amasya Çiçek Bamyası, Bursa Siyah İnciri, Manisa Sultani Çekirdeksiz Üzümü, Kilis Zeytinyağı, İpsala Pirinci, Aydın Memecik Zeytini, Manisa Mesir Macunu, Hüyük Çileği, Isparta Gülyağı Silifke Yoğurdu, Osmaniye Yer Fıstığı, Kayseri Pastırması, Adana Şalgamı, Urla Sakız Enginarı, Demirci Hünnabı, Bingöl Balı, Rize Çayı, Sinop Kestane Balı, Kayseri Sucuğu, Bursa Şeftalisi, Tarsus Sarıulak Zeytini, Erzurum Su Böreği, Melli İnciri, Maraş Çöreği, Hopa Hamsili Ekmeği, Gaziantep Menengiç Kahvesi, Kırkağaç Kavunu, Milas Çekişke Zeytini, Hatay Kaytaz Böreği, Aydın Çam Fıstığı, Söke Pamuğu, Şanlıurfa Keten Köyneği Fıstığı, Fethiye Kaya İnciri.

Aydın nasıl öne çıktı?

İnciri, kestanesi, zeytinyağı ile tescil bekleyen zeytin ve çam fıstığıyla AB tescilli ürün sayısında Türkiye'nin en verimli ili Aydın. Hem doğasının sunduğu aroma ve tatlar hem de yetiştirme ve işleme şekillerindeki geleneksellik şehrin bu anlamda pek çok üründe öne çıkmasını sağlıyor. Bu anlamda Türkiye'nin kültürel zenginliklerini kendi bölgesi adına öne çıkaran Aydın, pek çok ürününe uluslararası kimlik kazandırmayı amaçlıyor.

Önce yerel, sonra global adım geliyor

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu'nun 34'üncü maddesine göre; coğrafi işaret; belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökenin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir. Coğrafi işaretler, menşe adı ya da mahreç işareti olarak tescil edilir. Gıda, tarım, maden, el sanatları, sanayi ürünleri coğrafi işaret tesciline konu olabilir. AB nezdinde başvuru yapmak için ise öncelikle TÜRKPATENT'e başvuru yapılarak Türkiye'de coğrafi işaret tescilinin gerçekleştirilmesi gereklidir. Başvurular tescil ettiren veya Türk Patent ve Marka Kurumu aracılığı ile Avrupa Komisyonu'na gönderilir. Coğrafi işaret, tüketiciler için ürünün kaynağını, karakteristik özelliklerini ve ürünün söz konusu karakteristik özellikleri ile coğrafi alan arasındaki bağlantıyı gösteren ve garanti eden kalite işaretidir. Coğrafi işaret tescili ile kalitesi, gelenekselliği, yöreden elde edilen hammaddesi ile yerel niteliklere bağlı olarak belli bir üne kavuşmuş ürünlerin korunması sağlanır.