2024 yılı 2023'ten daha mı iyi olacak?

SERVET YILDIRIM- Geçen yılın ilk yazısına "Adettendir; yılbaşlarında yeni yıla dair tahminler ve öngörüler açıklanır. Aslında bunların önemli bir bölümü tutmaz... Ama yine de plan yaparken bazı tahmin ve varsayımlarımızın olması lazım" diye başlamışız. Sonra iş dünyasının tahminlerini açıklamışız. Özet olarak, "Genelde beklentiler 2022'den daha kötü bir yıla girdiğimiz yönünde. En iyimser olanlar bile oldukça 'ihtiyatlı bir iyimserlik' içinde" demişiz. Önce geçen yılki tahminlerin muhasebesini yapalım: 

*Bir yıl önce "2022 zor bir yıldı. Ama bu yıl ondan daha da zor olacak" demiştik. Öyle de oldu. Enflasyon şoku devam etti; enflasyon yılın ikinci yarısında gerilese dahi bütün ülkelerde tarihi ortalamaların üzerinde kaldı. "Türkiye ise 2023'te de yüksek enflasyonu yaşamaya devam edecek" diye öngörmüştük. Doyasıya yaşadı... Dünyada ve Türkiye'de faizler yükseldi, Avrupa gibi bazı ekonomiler durgunluğa girdi. Neyse ki; hükümetler ve işletmeler 2023 hesaplarını, iş planlarını ve bütçelerini buna benzer beklentilere göre yapmışlardı. İhtiyatlı ve eli sıkı davranmışlardı.

*Küresel ekonominin yavaşlayacağını öngörmüştük. Yavaşladı. Ülkeler 2022'ye göre daha düşük büyüme performansı gösterdiler. Tahmin edildiği gibi bazı ülkelerde kısa süreli de olsa resesyon yaşadılar.

*Faizler artıp, paralar çekilmeye başlayınca likidite baskısı oluşacağı konuşuluyordu. Korkulduğu kadar sert olmasa da bu öngörü gerçekleşti.

*Ukrayna'daki savaşın ekonomileri etkilemeye devam edeceğini ve Ukrayna aracılığıyla Rusya'ya ciddi askeri darbe vuran ABD'nin süreci sürdürmek isteyeceğini öngörmüştük. Bu öngörü de gerçekleşti.

 Kriptoda düzenleme olur mu?

2024'e dair öngörüler ise daha iyimser. Ben de revizyon hakkımı saklı tutarak 2024'e dair küresel öngörülerde öne çıkan başlıkları sıralayayım: 

*Küresel çapta daha istikrarlı bir 2024 olması gerekir çünkü geçen yıla damgasını vuran faiz artırımlarında sona gelindi. Düşüşler başlayacak. ABD resesyona girmeden durumu atlatacak gibi duruyor. Girse de uzun sürmez. ABD resesyondan sıyrılacak gibi ama Avrupa'da birçok ekonomi resesyonu tattı ya da tadacak.

*Yüksek faizin yarattığı finansal pahalılaşma yılın ilk yarısında devam eder ama ikinci yarıda faiz indirimleri ile daha rahat bir ortam görülebilir. Borçlanmak için yılın sonları başlarından daha uygun olabilir. Çünkü ikinci yarı faiz indirimlerinin konuşulacağı dönem.

*Piyasalarda daha çok euro/dolar, altın ve petrole bakıyoruz ama kripto tarafını da yakından izlemekte fayda var. Orada oynaklık çok fazla ve 2024'te de bu yüksek oynaklık devam edecek gibi görünüyor. Bu arada kriptoda Türkiye'nin de aralarında olduğu ülkelerde düzenlemeler görebiliriz.

*Enerjide arz ve tedarikte aksaklıklara bağlı kısa süreli krizler yaşarız ama 2024'e özel uzun süreli bir enerji krizi olmayabilir.

 

Siyah kuğuları unutmayın

Özetle 2023'ten sonra 2024 daha sakin bir yıl olacak gibi duruyor. Ama siyah kuğuları unutmayın. Biliyoruz k, her an "ayı çıkabilir, taş düşebilir, her şey olabilir." Siyah kuğu derken Çin'in dahil olduğu bir çatışma, ABD'de başkanlık seçim sonucu, Rusya'nın yeni bir hamlesi, Hindistan - Pakistan gerilimi, Ortadoğu'da yeni bir kriz, Kuzey Kore'den çılgın bir hamle ya da İran ilişkili çatışmaları kastetmiyorum. Bunları, düşük olasılıklı da olsa, öngörebiliyoruz ama önemsemiyoruz. Yani gri kuğu bunlar. Siyah kuğuyu şu anda bilen yok. Türkiye'de ise yeni ekonomi yönetimi kolay işleri yapmaya başladı ama zorlar hâlâ bekliyor. Finansman tarafında sıkıntı sürüyor; son yıllarda iyice örselenen kurumsal yapı ilgi ve alaka istiyor.

*Parçalı bir yıl olacak. Seçimden önce ve sonra iki farklı ekonomi politikası görebiliriz.

*Enflasyon son 7 aydaki parasal sıkılaşmanın etkisiyle gerileyecek gerilemesine ama yüksek kalmaya devam edecek. Beklentiler 2024 sonu itibarıyla yüzde 40'ın üzerinde kalacağı şeklinde.

*Büyüme 2024 sonunda yüzde 3 dolayında kalabilir. Eğer kalmaz ve daha yüksek çıkarsa enflasyonda ve dış dengede beklenen nispi rahatlama olmayabilir.

*Dış dengede düzelme var ama hâlâ normalin çok uzağındayız. Ödemeler dengesi aylık bazda cari fazla veriyor fakat konjonktürel bir durum bu. İthalatı artırmadan ihracatı artıracak durumda hâlâ değiliz. Ekonomideki yavaşlamaya bağlı olarak bu yıl GSYH'nin yüzde 3-3.5'i dolayında açık verebiliriz.

*Politikaların sürdürülebilirliği hâlâ önemli bir risk. "Bir U dönüşü olur mu?" sorusu herkesin kafasında ama kısacası bence 2024'ün ana riski 2023'te olduğu gibi enflasyon. Bunun yanı sıra düzenlemeler anlamında da hazırlıklı olmakta fayda var. Seçim sonrası farklı düzenlemeler gelirse şaşırmayalım.

*Türkiye'nin Batı ile özellikle ABD ile ilişkileri her zaman önemli bir belirleyici olmuştur. ABD'nin seçim yılında yeni krizler olur mu? İki müttefik arasındaki ilişkiler mayın dolu bir yola benziyor. Orada risk her zaman var, 2024'te de olacak.

*Ve iş planlarına dahil edilmesi gereken bir "İstanbul depremi" riski var. Tüm şirketler ve kurumlar iş sürekliliği ve deprem planlarını en ince detayına kadar yapmalı.