Bir zamanlar böyle bir ülkeydi

Bugün Afganistan deyince akıllara geri kalmış, fakirliğin ve şiddetin pençesinde bir ülke geliyor. Halbuki 1950’li ve 1960’lı yıllarda Afganistan siyasi ve sosyal açıdan en ileri ülkelerden biriydi. ABD'de San Jose Eyalet Üniversitesi'ne görevli, Kabil doğumlu Prof.Dr. Muhammed Humayun Kayyumi, 1950, 1960 ve 1970'li yıllarda Afganistan'da kadınların nasıl yaşadığını gösteren fotoğrafları kitabında yayınladı. Kabil Üniversitesi'nde ders arasında çekilmiş bir fotoğraf. Batılı giysileri içinde kadın ve erkek öğrenciler özgürce bir arada zaman geçiriyor. Bu fotoğrafın çekildiği yıldan önceki dört yılda üniversitedeki öğrenci sayısı dört katına çıkmış. Yine Kabil Üniversitesi'nden bir kare... Biyoloji bölümü laboratuvarı... Bugün ise kızlarla erkekler ayrı okullara gönderildiği gibi kızların okuduğu okullar özellikle şiddet olaylarına hedef oluyor. Kabil'deki Doğum Hastanesi'nde staj gören genç hemşireler... 1970'lerde Afganistan Yine aynı hastaneden bir fotoğraf... Genç annelere bebek bakımı konusunda eğitim veriyor. Bugün ise hastanelerde durum o kadar kötü ki doğumhanelerde bir kuvöze iki bebek konduğu oluyor. Hemşireler bebeklere en üst seviye bakım sağlıyor. Bugün ise Afganistan’da doğan dört bebekten biri beş yaşını göremeden hayatını kaybediyor. Aşı Araştırmaları Merkezi'nin laboratuvarı zamanının tüm gelişmelerini yakından takip ederken bugün Afgan çocuklara çocuk felci aşısı yapmak için ülkeyi dolaşan gönüllüler birbiri ardına saldırılara uğruyor. O dönemde kırsal kalkınma programlarıyla her köyde bir sağlık ocağı varken bugün güvenlik endişeleri nedeniyle büyük şehirler dışında sağlık hizmeti almak neredeyse imkansız. Devlet iiçin çalışan hemşireler, BM ve STK çalışanları saldırıların hedefinde. O dönemde yüzlerce Afgan genç izci örgütlerinde görev alıyordu. Ancak 1970'lerde Sovyet işgaliyle bu birlikler tamamen ortadan kayboldu. Park Sineması... Spartacus, Dirty Dozen gibi Hollywood filmlerini Kabil halkıyla buluşturan bir eğlence kaynağı... Anneler o zamanlar gönül rahatlığıyla çocuklarını parka götürebiliyorlardı. Bugün ise çocukların açık havada dolaşması güvensiz görülüyor Taş plak mağazası Kabil’de toplu taşıma sistemleri Afganistan'da bir lisede kadın basketbol takımı, 1980ler. Ve o dönemde çekilmiş diğer renkli fotoğraflar... ABD, 1979’da, Mihail Gorbaçov yönetimi altında hızla çöküşe giden Sovyetler Birliği tarafından işgal edilen Afganistan’da ‘kurtuluş savaşını destekleme’ adı altında gerici ve şeriatçı örgütlenmeleri güçlendirdi. El Kaide ve Taliban gibi güçler bugün ABD’ye karşı mücadele ediyor gibi görünse de yaşanan süreçten zararlı çıkanın Afgan halkları olduğu bu fotoğraflarda açıkça görünüyor.