'Spor sevgisi oyunla başlar'
Sporun faydalarını bilmeyenimiz yok. “Sağlam kafa, sağlam vücutta bulunur.” Peki ama spor bilinci ve motivasyonu nasıl kazandırılır? Çocuk gelişiminde sporun önemini, İstanbul Bilgi Üniversitesi Spor Yöneticiliği Bölümü Başkanı Prof. Dr. Hasan Kasap ile konuştum.
- Çocuklar hangi yaşta, hangi sporları yapmalı?
Sporun çocuğun yaşamına girmesi doğal olarak oyunla başlar. Oyun çocuğun motorsal, bilişsel ve değerler gelişiminin anahtarıdır. Yedi yaşa kadar olan etkinliklerde eğlendirici ve oyunla eğitim esastır. Devamında hareket eğitimi yine oyun içinde yaşatılmalıdır. Aile ya da spor eğitimcisi, çocukların hangi sporu yapacağına karar vermekten çok, çocuğun kendi içindeki sporcuyu keşfetmesine olanak vermelidir. 4 yaşından itibaren yüzme (su oyunları), cimnastik ve atletizm gibi temel sporları, oyundan feragat edilmeden öneriyoruz.
- Çocuk sporundaki hassas noktalar neler, aileler nelere dikkat etmeli?
Oyun ve spor ortamlarında ailenin ilk gözettiği alan, çocuğunun fiziksel/duygusal güvenlik alanları ve duyuşsal değerlerin durumudur. Ailenin çocuğun maçlarına gitmesi ve etkinliğin sonuçlarını onunla tartışması çok yerinde olur. Bu paylaşımda, çocuğun kendisi değil, daima olaylar tartışılmalıdır.
- Çocukların karakter özelliklerine göre yapmaları gereken sporlar değişiklik gösterir mi?
Çocukların karakterlerine göre spora yönlendirilmesinden çok çocukların çeşitli spor dallarını deneyimledikten sonra kendi seçimini yapabilmesi doğrudur. Aynı sportif özelliklere sahip çocukların bazıları göğüs göğüse mücadeleyi, bazıları bireysel yarışmayı, bazıları ise filenin arkasında kalmayı tercih edebilir. Bu çocuğun hangi yaşama tarzından hoşlandığına bağlıdır. Buna ideomotor diyoruz. Çocuk çevresinden hırslı ve saldırgan olmayı ya da korkmayı öğrenebilir. Önemli olan çocuğun kendi yaşam felsefesine uygun sporu seçebilmesine imkan tanımaktır.
- Spor ile okul başarısı arasında bir bağlantı var mı?
Hafif ve orta düzeyde yapılan bedensel alıştırmaların, zihinsel performans üzerinde olumlu etkileri vardır. Bilimsel çalışmalar önemli bir zihinsel aktiviteye yönelik bir işe kalkışmadan önce orta şiddette bir alıştırma yapmayı öneriyor. Örneğin; sınavdan önce orta düzeyde bir egzersiz yapmanın, zihinsel performans üzerinde etkili olduğu bulunmuştur. Egzersizin zihinsel fonksiyonlar üzerine etkisi üzerine yapılan araştırmalar, yüzde 80 ve üzerindeki zorlayıcı çalışma ve egzersizlerden hemen sonraki zihinsel performansın düştüğünü göstermektedir.
- Spor kültürü nasıl kazandırılır?
Oyun ve spor sosyal bir olaydır. Sevilen insanlarla ve sevilen ortamlarda sürdürülebilir. Seçilen spor ortamları çocuğun tercihlerine uymalı. Spor kültürü ailenin spora gösterdiği ilgiyle ilişkilidir. Ailenin ve eğitmenlerin spora verdiği önem kadar gelişebilir. Çocuklar spordan zevk almayı zamanında öğrenemezse yetişkin ve yaşlılıkta da sevmiyorlar.
- Çocuklar erken yaşta kurslara gönderiliyor, sonra spor yapmak istemiyor. Neden?
Çocuk yaşta fiziksel ve duygusal limitlerin zorlanması spor etkinliklerine karşı sporcuyu soğutur. Fiziksel yüklemeler, duygusal aşağılamalar ve yenme-yenilme stresleri sporcuyu çabuk tüketir. Antrenmanlar fiziksel ve duygusal eziyet haline gelmemelidir. Sporculuk yaşamları otoritelerce eziyet haline getirilen sporcular, otorite baskısı kalkınca derhal kendileri olmak istiyorlar ve spordan ayrılıyorlar.
“Erken yaşta rekabet zarar verir”
- Erken yaşta rekabet duygusunun gelişmesi çocuk için fayda mı, zarar mı?
İlköğretim çağı spor eğitiminde, bilinçsiz rekabet çocuklar üzerinde travma etkisi yapıyor. Erken yaşta rekabet, psikolojik yaralanmalara neden olur ve iş birliği anlayışına zarar verir. Çocuklar, yenilginin aşağılandığı yarışmalarda, kendilerini “tacize uğramış” hissedebilirler. Bu çocukların “düşmanlık” hislerinin gelişmesine neden olabilir. Özellikle 9 yaşa kadar rekabetçi yarışmalar çocuklar için uygun değildir. Basit bir “mendil kapmaca” oyunu bile doğru yönetilmediği takdirde, bazı çocukların yenilmekten doğan duygusal travma yaşamalarına neden olabilir.
“10 çocuktan 2’si düzenli spor yapıyor”
- Türkiye’de çocukların yüzde kaçı spor yapıyor?
Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi’nin, P&G iş birliğiyle yaptırdığı bir araştırmaya göre, 5-13 yaş grubundaki 10 çocuktan sadece 2’si düzenli spora katılabiliyor ve 100 aileden 1’i çocuklarını spora yönlendirebiliyor. 25-45 yaşları arasındaki anne ve babaların spor yapma oranlarının da aynı olduğu görülmüş.
