1881-1898 yılları arasında, o zamanlar Mısır’ın bir eyaleti olan Sudan’da, kendini “Mehdi” ilan eden bir din liderinin ayaklanması yaşandı. Ayaklanmanın ekonomik nedeni, Sudan ve Habeşistan’dan, Avrupa ve Amerika’ya gönderilen kölelerden elde edilen kazancın ele geçirilmesi; bahanesi ise, Mısır Hükümeti’nin içinde bulunduğu ağır borçlanma durumu idi. Ayaklanma ve bastırılması sırasında toplamda 5.5 milyon civarında insan öldü.
Borç batağı
1879 yılının başlarında, rüşvet ve safahatın yaygınlaştığı Mısır’da, Hükümet, büyük bir borç batağına saplanmıştı. Borçlar, Süveyş Kanalını kontrol altında tutmak isteyen İngilizler ve Fransızlar tarafından sağlanıyor; karşılığında, hem Süveyş Kanalı hem de Mısır Hükümeti kontrol ediliyordu. O yıl, Mısır Ordusu’nun yabancı sömürgecilere karşı gerçekleştirdiği ayaklanma, Fransızlar zamanında gelemediği için, İngilizler tarafından bastırıldı. Bu müdahale sonrasında da, İngiltere’nin Mısır’daki hakimiyeti gittikçe artmaya başladı. İngilizler, yeterince pay alamadıkları kaçak köle ticaretinin kaldırılması yönünde baskı yapınca, köle ticareti ile uğraşan Sudanlılar, Muhammed Ahmed’in etrafında toplanarak, merkezi hükümete karşı ayaklandılar.
Ahmed Muhammed, tasavvuf öğretisi ile yetişmiş bir Sudan’lı idi. Müritleri, kendisinin “Mehdi” olduğunu; Allah ile haberleştiğini söylüyorlardı. Ahmed’in takipçilerine göre, İslami Takvim, 1882 ilâ 1883 yılları arasında 1000 yılını dolduracak ve bu yılları takiben de “kıyamet” kopacaktı. Sözde Mehdi Ahmed Muhammed, kıyametten önce, İslam’ı dünyada tek din yapmak üzere, Allah tarafından görevlendirilmişti. Takipçiler, dervişler ve müritler bu uğurda ölmeye hazırdılar.
Önce Mehdi kazandı
Mısır Hükümeti, sözde Mehdi Ahmed Muhammed’in başına ödül koyup, yandaşları üzerine çeşitli askeri ve milis güçler gönderdiyse de, bunlar başarılı olamadılar. Yusuf Paşa komutasında gönderilen 4 bin kişilik disiplinsiz ordu ise, Mehdi taraftarlarının gece yaptıkları bir saldırı sonrası kılıçtan geçirildi.
Yine, Müslümanlığı kabul etmiş bir İngiliz askeri olan Hicks Paşa komutasındaki 8 bin askerlik Mısır ordu gücü, Hartum’dan Mehdi taraftarlarına karşı bir saldırı gerçekleştirdiyse de, Hicks Paşa’nın kendisi ve ordusu tamamen yok edildi.
İngiliz Hükümeti bu kez, uzlaşmacı Charles Gordon’u Hartum’daki Avrupalı misyonerler ve Mısırlı sivilleri kurtarmak için görevlendirdiyse de, Mehdi taraftarları ve dervişler Gordon’u esir aldılar. Sonrasında da, Hartum’u ele geçirip Gordon’un kafası kestiler.
Mehdi taraftarları ve dervişler dinlerine sıkı sıkıya bağlıydılar ama köle ticaretine karşı değillerdi. “Mehdi”nin idaresinde, Sudan’ın 8 milyon kişi olan halkının, 6.5 milyonu, köle olarak satıldı.
Devam edeceğim.
