Steven D. Lewitt ve Stephen J. Dubner, “Bir Bankayı Ne Zaman Soymalı” (When to Rob a Bank) adlı bir kitap yazmışlar. ABD’de 6 bankayı soyan bir adamın, bu soygunları perşembe günleri yaptığı ortaya çıkmış.
Iowa’da Bernice Geiger adlı bir kadın, babasının sahibi olduğu bankaya, babası tarafından bankacılığı öğrenmesi için yerleştirilmiş. Bir kaç yıl babasının bankasında çalışan Geiger, bu süre zarfında 2 milyon dolardan fazla parayı zimmetine geçirmiş. Yakalanınca da, yaptığı yolsuzluğun nedeni olarak, yükseltilmediğini ve hiç tatile gönderilmediğini söylemiş.
ABD’de yılda 5 binin üzerinde banka soygunu yaşanıyor. Sabah soygunlarından ortalama 5.180 dolar, öğleden sonrakilerden 3.705 dolar alınıyor. İngiltere’de, banka soygunlarının her birinde ortalama 18.000 dolar çalındığı açıklandı.
Türkiye’deki banka soygunlarının her birinden ise, yaklaşık 3.000 TL (800 dolar) kaldırılıyor. Bu rakamlar gösteriyor ki, tüm dünyada banka soygunları oldukça fakir kişiler tarafından yapılıyor.
ABD’de banka soyguncularının sadece yüzde 35’i yakalanırken, ülkemizde bu oran yüzde 70’i aşıyor.
Korsanlar kol geziyor
Adam Smith’in kapitalizmi tarif ederken kullandığı ‘Görünmeyen El’inin (The Invisible Hand) yerine, soyguncular ve korsanlar için Görünen El (the Visable Hand) terimi kullanılıyor. Somali’deki korsanlar, yakın geçen gemileri soyarlarken internet korsanları yalnız ülkemizde değil, tüm dünyada banka soygunları gerçekleştirip, yukarıda bahsettiğim silahlı soygunların 100 ile 1000 mislini ele geçirip, yakalanmadan paçayı sıyırmaya çalışıyorlar. Ancak, artık polisin elinde de internet soyguncularını ele geçirecek bilgisayar sistemleri var.
Günümüzde büyük ölçekli banka soygunları, 3 kategoride yapılıyor.
1. Banka yöneticilerinin gerçekleştirdiği soygunlar: Bu konuda, resmi denetim kurumları hangi tedbirleri alırlarsa alsınlar, banka yöneticileri kendi ücretlerini ve ücret dışı ödentilerini o denli yüksek tutuyorlar ve gizliyorlar ki; bunlar, banka zor duruma düşmeden ne kadar denetlenirse denetlensin ortaya çıkarılamıyor. Bu soygunların en büyük örnekleri, 2008 krizinde ABD’de yaşandı. Soygun faturalarının devlete yüklenmesi amacıyla, bankaların “batmayacak kadar büyük (too big to fail) hale getirilmesi” uygulaması, çok kullanılmıştır.
2. Banka sahiplerinin soygunları: Bir zamanlar ülkemizde de, “Bankalar soyulmak ve batırılmak için kurulmuştur!” anlayışı vardı. Diğer ülkelerde ve ülkemizde, aynı şirket sahiplerinin şirketlerine yaptıkları gibi, bazı banka sahipleri de bankalarını soymak istemişler ve soymuşlardır.
3. Kredi kullananların yaptıkları soygunlar: “Krediler ödenmek için alınmaz!” prensibi, bir çok az gelişmiş ülkede geçerli olmuştur. Kullandırılan kredilerin geri ödenme prensipleri, bankaların batık kredilerinin durumu ve hangi sektöre ve şirkete banka varlıklarının ne kadarı oranında kredi verileceği, resmi denetleme kurumları tarafından denetleniyorsa da, bu konudaki kaçaklar, halen mevcuttur.
