Birinci Dünya Savaşı 1918 yılında, 11. ayın, 11. günü, saat 11’de sona erdi. “Son savaş” olduğu iddia edilen bu savaş, İkinci Dünya Savaşı’na yol açtı; Orta Doğu’daki dengeleri büsbütün karıştırdı. Bu savaşla, yalnız Osmanlı Monarşisi değil, Halifelik de sona erdi; demokratik Türkiye Cumhuriyeti kuruldu.
Savaşın ilginç değerlendirilmelerinden bazıları aşağıdaki gibi;
- Bu savaşta, Fransa nüfusunun %11’i öldü ya da yaralandı. Öte yandan, büyük çoğunluğu Çanakkale’de olmak üzere, savaşa katılan Avustralyalı askerlerin %65’i öldü veya yaralandı.
- 4 yıl süren savaş boyunca saatte ortalama 230 asker hayatını kaybetti.
- Deneyimli askerler, silahtan çıkan merminin 60 saniyede kendilerine ulaşacağını; ancak, tüfeğin sesinin 1,5 saniyede kulaklarına geleceğini tecrübe etme fırsatı bulmuşlardı.
- Almanya’nın kimyasal gaz üretim tesislerinde, 2000 bilim adamı çalışıyordu. Bunların sekizi daha sonra Nobel Mükafatı kazandı.
- Almanlar, savaş boyunca 10.000’den fazla kilisenin çanlarını eritip silah yapmakta kullandılar.
- Fransızlar, casusluktan çok korktukları için askerlerinden gelen mektupları okurlardı. Fransız Gizli Servisi, haftada 180.000 mektup okuyordu.
Grevler
- Savaş sırasında Almanya’da, 499 grev yapıldı. Bunların çoğuna Yahudilerin ön ayak olduğu düşünüldüğü için, Almanya’nın bu savaşı kaybetmesine Yahudilerin neden olduğu ileri sürüldü ve Almanya’da Yahudi karşıtlığı böyle başladı.
- Alman U-Boat denizaltıları 453.716 ton büyüklüğüne ulaşan gemi batırdılar. Bu denizaltılardan U-35, tek başına 194 ticari gemi ve 2 hücumbot batırmıştı.
- Sadece İspanya’da, savaş sırasındaki grip salgını nedeniyle 27 milyon kişi öldü.
- Savaş sırasında, İngiltere’nin 4.000 uçağı düşürüldü.
- Birinci Dünya Savaşı, Asya, Avrupa ve Afrika’ya sirayet eden 3 kıtaya da yayılmış olan ilk savaştı.
- Röntgen cihazları savaş sırasında bulundu ve savaşın başından itibaren Fransız ordularındaki tedavilerde kullanıldı.
- İlk zehirli gaz, 31 Ocak 1915’te Ruslara karşı kullanıldı.
- İlk Zeka Testi (IQ) de Amerikan gençlerinin askere alınması sırasında milyonlarca Amerikalıya uygulandı. Bu testi, psikiyatrist Robert Yerkes bulmuştu.
Göç
- Savaşın başlamasından sonraki 3 hafta içinde, 1 milyondan fazla Belçikalı, tarafsız ülke olan Hollanda’ya göç etti. Bunu engellemek için Almanlar, Belçika-Hollanda sınırına 3 metre yüksekliğinde bir elektrikli tel örgü inşa ettiler. Tel örgüleri aşmaya çalışan, 3.000 kişi 2000 voltluk elektriğe kapılıp öldü.
- Belçika şehirlerini işgal eden Almanlar, süngülerine öldürdükleri bebekleri takarak, gösteri yürüyüşü yaptılar.
- Hipokrat yemini etmiş Fransız doktorlar ise, Alman askerlerinin ölmesi için tüm su kuyularını zehirlediler.
- Fransız ve İngilizler, Alman esirlerin tümünün gözlerini kör ediyorlardı.
- Özgürlükler ülkesi diye bilinen ABD’de çıkarılan bir yasa ile insanların savaş karşıtı konuşma yapmaları yasaklandı ve “savaş kötüdür” diyen gazeteler kapatıldı. Örneğin; bir sendika lideri olan Eugene V. Debs Temmuz 1918’de yaptığı bir konuşma nedeniyle, 10 yıl hapisle cezalandırıldı.
- Yaz saati uygulaması, bu savaş sırasında İngilizler tarafından başlatıldı. Amaç, silah üretiminin arttırılması idi.
- Ocak 1917’de, Alman Devlet Bakanı Arthur Zimmermann’ın Meksikayı ABD’ye karşı savaşa sokma amaçlı telgrafının İngilizler tarafından ele geçirilip, Amerikalılara verilmesi, ABD’nin savaşa girmesinin nedenlerinden biri oldu.
- Almanlar, ABD’de 50’den fazla sabotaj operasyonu düzenlediler. Bunların en büyüğü, 31 Temmuz 1916’da bir tonluk cephaneliğin New Jersey’de havaya uçurulması idi.
- Anafartalar Savaşı’nda, Müttefiklerin kayıpları 213 bine ulaştı. Bu kayıpların 145 bini hastalık nedeni ile gerçekleşti.
- Savaşta, 40 binden fazla İngiliz askerinin bir veya iki bacağı kesildi.
- Mezopotamya’daki Kut Savaşı sırasında Türkler 11.800 İngiliz askerini esir aldılar. İngiliz kaynaklarına göre, bunların 4.250’si açlıktan öldü.
Balfour deklarasyonu
- Osmanlı Devleti’nin paylaşılması ve Filistin’de yeni bir İsrail Devleti’nin kurulması ile ilgili Balfour Deklarasyonu, İngiliz Dış İşleri Bakanı Arthur Balfour tarafından, 9 Kasım 1917’de İngiliz Musevi Topluluğu’nun Lideri Baron Rothschild’a sunuldu. Alman ordusunda 95 binden fazla Yahudi’nin bulunması Almanya’nın savaşı kaybetmesinde rol oynadı. Bu Deklarasyon, Arap-İsrail çatışmasının başlangıcı oldu.
Savaşı kim ister ki?
