"Patriotlardan bize iyi bir teklif gelirse, Türkiye bunu ciddiyetle değerlen direcektir." Bu cümleyi söyleyenin kim olduğuna, söylediği yere ve söylediği zamana dikkat!
Söyleyen, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın. Zaman evvelsi gün, yani tam da Rusya lideri Putin İstanbul’da Cumhurbaşkanı Erdoğan’la birlikte (Rus gazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşıyacak) “Türk Akımı”nın açılışını yaptıktan hemen sonra. Yer ise, Rusya Büyükelçisi’nin de hazır bulunduğu, Türk-Rus ilişkilerinin konuşulduğu üst düzey bir forum.
Yani Kalın, Erdoğan ve Putin Rusya’dan alacağımız S-400 savunma sisteminin detaylarını konuştuktan sadece 1 gün sonra, Amerikan Patriotlarına yeşil ışık yakmış oldu. Peki bu, S-400’den vazgeçeceğimiz anlamına mı geliyor? Yoksa ABD’den füze almaya mı karar verdik?
***
Önce kısa bir özet: Türkiye’nin güvenliğini sağlamak için iki ana ihtiyaç var. 1.si, hava savunması. 2.si, füze savunması. İşte S-400’ler de 1.sini karşılamaya yönelik. Görevi, hava sahamızı ihlal eden uçakları belirlemek ve onları ya Türkiye toprakları dışına çıkarmak ya da düşürmek. İlk bataryaları Ekim 2019’da gelecek.
Ne var ki Rus S-400 sistemi Türkiye’nin dahil olduğu NATO altyapısına entegre değil. O yüzden füze savunma amaçlı kullanılamıyor. İşte bu nedenle Ankara, Fransa-İtalya ortaklığı olan EUROSAM’la anlaştı. Bu, S-400’ün erişemediği NATO’nun “sinyal istihbaratını” kullanabilen, çok daha kapsamlı ve etkili bir savunma sistemi.
Neden Patriot?
Amerikan Patriotları da yine füze savunmasına yönelik bir sistem. Peki ama şimdi nereden çıktılar? Cevabını EDAM (Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi) Başkanı Sinan Ülgen veriyor. “EUROSAM’la yapılacak anlaşma uzun vadeli. Burada ortak üretim söz konusu olduğu için, 10 yıl sonrasını konuşuyoruz” diyor. Patriotlar ise çok daha kısa vadede elde edebileceğimiz bir sistem.
Ankara’nın Patriot ilgisinin 2. sebebi ise şu: Rusya ve ABD/NATO’dan aldığımız savunma kaynaklarını birleştirmek, iki tarafı dengelemek. Zaten Kalın’ın aynı konuşmada “Baştan beri bizim yaklaşımımız, kaynakların çeşitlendirilmesi yönündeydi” demesi de bundan.
Ankara teklif bekliyor
Ne var ki ABD S-400 almamıza şiddetle karşı çıkıyor. Hatta ABD Kongresi bu yüzden Türkiye’ye yaptırım uygulayabilir. Konuştuğum üst düzey bir Türk yetkili, Washington’ın “S-400’den vazgeçin” telkiniyle Ankara’ya Patriot satmayı önerdiğini benimle paylaşıyor. 3 ay önce doğrudan Savunma Bakanımıza bu teklifin yapıldığı söyleniyor. Ancak yetkili, S-400 anlaşmasının yapıldığını, bundan geri adım atmanın söz konusu dahi olmadığını vurguluyor.
Bununla birlikte, şu anda Patriot konusunda yürüyen bir müzakere yok. Ankara, ABD tarafının teklif hazırlamasını bekliyor. Kalın’ın konuşmasında dediği gibi, “Sadece fiyat değil, ortak üretim ve teknoloji transferi anlamında da iyi bir teklif gelirse”, Ankara olumlu bakıyor. S-400 konusunda ABD ile yaşanacak gerilimin engellenmesi için ise, Trump’ın “yaptırımı veto etme yetkisini” kullanması bekleniyor.
***
Kısacası, bu iki savunma sisteminin karşılayacağı ihtiyaçların büyüklüğü, her iki tarafla kurduğumuz ilişkiyi bire bir yansıtıyor. Rusya ile yaptığımız sadece hava savunmaya yönelik kısa vadeli ve pragmatik bir iş birliği iken, Batı ile ittifakımızın uzun vadeli, kalıcı ve güçlü olduğu gösteriliyor.
Bu dengeyi koruyabilmek ise, şu an güvenliğimiz için her şeyden önemli.