İzmir’de sanayici olmak şans mıdır yoksa şanssızlık mı? Bu soruyu iş dünyasına sorsanız çok farklı cevaplar alırsınız. Bana göre şanstır. Çünkü her ne kadar yeterince fırsata dönüştürülmüş olmasa da birçok avantaj sunar. Bünyesindeki 13 organize sanayi bölgesiyle farklı sanayilere ev sahipliği yapar. İhracat şehridir; yani ülkenin dışa açılan kapısıdır, uluslararası karakteri güçlüdür. Ucuzdur; ücret düzeyi ve yaşama maliyeti İstanbul’a göre çok daha düşüktür. İş gücü açısından şanslıdır; sanayiyi sürekli besleyen meslek okulları ve üniversiteleri sayesinde kalifiye iş gücü sıkıntısı çekilmez. Limanları, havalimanı ve bir kısmı halen devam eden hızlı tren ve otoyol projeleriyle lojistik kapasitesi yüksektir, enerji kaynakları açısından zengindir. Bu avantajlara rağmen bence İzmir Türkiye ekonomisinde yeterli ağırlığa sahip değildir. Milli gelirdeki payının mevcut yüzde 6’lardan çok daha yukarıda olması gerekir.
Teknoloji üssü
Bu yıl ikincisi yapılacak olan Ege Ekonomik Forumu ön hazırlıkları için perşembe günü İzmir’deydim. Forumun bölge ortağı olan Ege Ekonomiyi Geliştirme Vakfı Başkanı Mehmet Ali Susam ve vakıf yöneticileriyle bir araya geldik. Ekim ayında yapılması planlanan Forum’u konuştuk. Ege İhracatçı Birlikleri başkanlık görevini yeni devralan sanayici Jak Eskinazi’yi de ziyaret ettik. Sohbetlerin konusu Ege ekonomisiydi. Son dönemde bölgede artan hareketlenme dikkat çekiyor. Teknoloji üssü oluşturulmasından tarımsal organize sanayi bölgesi oluşturulmasına kadar üzerinde çalışılan çok sayıda proje var.
İzmir’de Orjin Grubu Yönetim Kurulu eş başkanları Zafer Kurşun ve Zafer Yıldırım’la da görüştük. Neredeyse İzmirli olmuşlar; bir ayakları sürekli İzmir’de. Halen inşaatına devam ettikleri İstinye Park İzmir projesi değer olarak Socar’ın yatırımından sonra şehirdeki en büyük yatırım. Toplam 2 milyar liralık yatırımla, alışverişte yüksek bir hacim yakalanması hedefleniyor. Ama bunun da ötesinde binlerce kişiye doğrudan ve dolaylı istihdam yaratılacak, Maliye’ye ise vergi geliri. Böyle büyük projeler yapılırken hemen akla, yaratacağı trafik yükü gelir. Bu soruyu sorduğum Zafer Kurşun, projenin trafik sorununa yol açmaması için “dal-çık tünelli köprülü kavşaklar” gibi yapacakları düzenlemeleri anlattı. “Bu sayede araçlar hiçbir trafik ışığına ihtiyaç olmadan İstinye Park’a girip çıkabilecekler, bölgede halihazırda yaşanan trafik sıkışıklığı ise önümüzdeki 50 yıl için çözümlenmiş olacak” dedi.
Turistlerin katkısı
Zafer Kurşun ve Zafer Yıldırım’la İstanbul’daki alışveriş ekonomisini de konuştuk. Çarpıcı bir rakam verdiler. İstinye Park İstanbul’u her gün 1.500 yabancı ziyaret ediyormuş. Yabancı ziyaretçi önemli çünkü yerli ziyaretçiler alışveriş merkezlerinde uzun zaman geçirdikleri halde, bir şey almadan çıkabiliyorlar ama bir yabancı bir AVM’ye girdi mi bir şey almadan çıkmaz. Suudi Arabistan, Kuveyt, Azerbaycan, Çin, Katar ve İran gibi ülkelerden gelenler kur artışı ve yüksek enflasyon nedeniyle reel alım gücü zayıflayan yerli müşterinin açığını kapatmaya başladılar. Yabancı etkisini göz ardı ederek, cirolardaki artış oranının AVM’ye gelen ziyaretçi sayısındaki yıllık artış oranından çok daha yüksek olmasını, yani kişi başı harcamalardaki artışı açıklamak zor.
Yabancılarla gelen bu canlılığı bazı dev markaların İstanbul ilgisinden de görmek mümkün. Mesela Channel’in aynı şehirde 3’ten fazla mağaza açması çok yaygın bir durum değilmiş. İstanbul bu nadir şehirlerden biri. Bu durumda olan Moskova’daki mağaza müşterileri Ruslar olabilir ama İstanbul’daki satışlarda o ülkeye gelen yabancı turistlerin herhalde hatırı sayılır bir payı vardır. Louis Vuitton gibi markalar da bu etkiyle İstanbul‘da birden fazla mağaza açıyorlar. Üst segmentte yerli mağazaların satışlarında yüzde 10-15 civarında seyreden yabancı turist payı uluslararası markalarda çok daha yüksek olmalı.
Çekim merkezi
Kısacası, bir zamanlar yabancılar için alışveriş deyince akla hemen Kapalıçarşı gelirdi. Şimdi ise AVM’ler öne çıkmaya başladı. Diğer bir bakışla, AVM’ler turizm sektörünün önemli bir parçası oldular. İstanbul AVM’leri bir Dubai kadar olmasa bile yabancılar için çekim merkezi haline geliyorlar...
