Doğu Avrupa, Balkanlar ve özellikle de Polonya. Avrupa’nın en kirli havası işte buralarda. Varşova’da geçen hafta sonu ülkenin bağımsızlığının yüzüncü yılı kutlanırken göz gözü görmüyordu. Hayır, durmadan atılan havai fişeklerden çıkan duman değil neden. Ortalığı kaplayan ve üç gün boyunca hiç kalkmayan bir sis şehri resmen boğdu. Şehrin sakinleri olarak post-apokaliptik bir filmin içinde gibiydik. Bir süredir tavsiye üzerine kullanmaya başladığım “Air Visual” isimli uygulamadan uyarılar gelmeye başlayınca fark ettim. Hava kirliliği ciddi boyutlardaydı.
Bu uygulama havanın kalitesini ölçen detektörlerden gelen bilgileri düzenleyip size ulaştırıyor. Hava durumu gibi hava kalitesi durumu bildiriyor ve haftalık tahminlerde bulunuyor. Bakarken gözlerime inanamadım.
0-50 arası hava kalitesi iyi demek. 51-100 arasındaki değer kabul edilebilir bir “kirlilik” değeri. 101-150 arası belli risk grupları için sağlıksız hava demek. Özellikle solunum yollarıyla ilgili rahatsızlıkları olanlar ve çocukların dışarı çıkmaması ve havayı solumaması gerekiyor. 151-200 arasındaki değerler çok sağlıksız bir havayı işaret ediyor. Kalp ve solunum olumsuz etkilenir deniyor. Mecbur kalmadıkça dışarı çıkmayın uyarısı yapılan değerler bunlar. 201-300 ve 301-500 değerlerini ne siz sorun ne ben anlatayım. Her türlü hastalık ve rahatsızlık tetiklenebiliyor.
Benim bulunduğum yerde 170’lere varan değerler gördük. Alışveriş merkezlerinde ve belli spor mağazalarında en ön raflarda bir anda çeşit çeşit maskeler belirdi. Meğer çocuklar için evdeki havayı temizleyen cihazlar satılıyormuş. Bunlar da hemen tükeniyormuş. Konuştuğum insanlar bu durumu kanıksamışlardı. Burada yaşayan bizim gibi çoğu yabancı da önlemlerini almıştı.
Peki, ama neden? Kış geldiğinde ısınma problemi var ve Avrupa’nın bu bölgesi doğal gaza geçmediğinden, çevre dostu enerji altyapısını kurmadığından hâlâ geniş ölçüde kömür yakılıyor. Hatta bazı fakir bölgelerde çöp yakılıyormuş. Bu yüzden kışın hava kalitesi Avrupa’nın en kötüsü. Avrupa hava kalitesi haritasına baktığınızda sadece bu bölgenin kırmızı olduğunu göreceksiniz.
Elbette İstanbul başta Türkiye’yi kontrol ettim uygulamadan. İstanbul son derece temiz. Gurur duydum. Mecidiyeköy’deki detektör ki Mecidiyeköy egzozun, toz dumanın en yoğun olduğu yerlerden biri, 14’ü gösteriyordu. Resmen çayır çimen piknik havası. Koskoca Polonya ve Orta Avrupa’yı topla bir Mecidiyeköy etmiyor.
Ama Ankara ve Anadolu’daki belli yerler için aynısını söyleyemeyeceğim. Değerleri 800’lere varan iller var. Evet, yanlış okumadınız, sekiz yüz. Ankara’nın hava kalitesi de aynı Varşova gibi 120-150’ler arasında maalesef.
Bu uygulama Türkiye’de kaynak olarak T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı verilerini kullanıyor. Muğla’da bile bu değer ben bu yazıyı yazarken 101.
Hava kirliliği sorunuyla ilk kez bu kadar yakından yüzleştim. Kıssadan hisse: Çevre dostu enerjilere her alanda geçilmedikçe ve gelecek için yatırım yapılmadıkça yaşadığımız her yeri bekleyen son er ya da geç işte bu.