İbn Haldun, bundan 400 yıl önce, “devlet kurmak istiyorsan önce, senin yönetiminin adalet üzerine inşa edileceğine inanan bir halk bulmak ve bu halkın sağlam bir ekonomik düzeni olması, bu ekonomiyle güçlü bir ordu oluşturulması gerektiğini” söylüyor. Kuracağın devleti bu “ordu-ekonomi-adalet” halkası ayakta tutacaktır...
Şu anda biri Akdeniz’in batısında, diğeri doğusunda, iki bölgede devlet kurma çabaları görüyoruz. Bu kriterlerle baktığımız zaman Kuzey Irak’taki Kürdistan ve İspanya’nın Katalonya özerk bölgeleri arasındaki benzerlikler burada bitiyor. Çünkü Katalonya kurulur ve İspanya ile arasına sınır telleri, gümrük ve pasaport binaları dikerse, ne İspanya batar, ne Katalonlar bir süre sonra perişan olur. İberik yarımadasının üzerinde iki devlet yerine üç devlet olmuş olur ve bir süre sonra turistler İspanya’dan Katalonya’ya geçtiklerini bile fark etmezler. Başkenti Barselona ve yüzölçümü tam Konya kadar olan bu devletçik, uzun bir deniz sınırı, mükemmel havaalanı ve yüksek bir turizm geliriyle çok kısa süre sonra Avrupa Birliği’ne üye bile olur. AB’nin ve ABD’nin Katalonya’yı bağımsız devlet olarak tanımayacaklarını açıklamaları, bu ayrılık rüzgarının kendi topraklarında esmesine bir şekilde engel olma çabasıdır.
İspanya’nın 1978’de yapılan yeni anayasasına göre ülke 12 özerk bölgeden oluşuyor; bunların bir kısmı tarihsel olarak özerk iken, 6’sı ayrı milliyetlerin ülkesi olduğu için özerk. Ama bunların hiç birinin çekilme, birlikte çıkma hakkı yok. Nüfusları 7.5 milyon olan Katalonlar, en kalabalık millet de değil; onlardan 1 milyon daha kalabalık (eski müslüman imparatorluğunun topraklarında oturan) Endülüsya var. Üstelik Endülüsya, Katalonya’nın iki misli daha geniş bir bölge.
İrak’ta ise 18 valilik (Muhafaza) var; bunlardan sadece biri Kürdistan, etnik anlamda homojen(imsi) bir durum gösteriyor. Amerika’nın işgalden sonra atadığı genel vali Paul Bremer yönetiminde kurulan (ve Türkiye’nin 1 Mart tezkeresini reddettiği için oturamadığı) masada çizilen yeni vilayetler haritasında diğer bölgelerin etnik veya aşiret yapısına çok fazla dikkat edilmediği biliniyor. Bu anayasaya göre Kürdistan bölgesinin idari yapısı da farklılık gösteriyor ve yerel yönetimin seçimle belirlenmesi öngörülüyor. Irak anayasası da IKBY’nin, Irak’ın siyasal birliğinden çekilebileceğine ilişkin bir hüküm içermiyor.
Özetle söylemek gerekirse, Katalonların da, Kürtlerin de sanki demokratik ve hukuken mevcut bir hakkı kullanıyormuş, uygar bir iş yapıyormuş gibi sandıklar kurmaları, “bağımsızlık iradeleri” elde etmeleri, sonra bunu “birlikten çekilme” yönünde kullanmaları ve kullanacakları tehdidi savurmaları bir gerçeği değiştirmiyor. Şimdi İspanya da, Irak da özerk yönetimlerin bağımsızlık kararı alan bölgesel yönetimlerini feshetti. İspanya bu fesih kararını uygulamayacak kişileri isyan ve vatana ihanetle mahkemeye verecek.
400 yılda değişen bir şey yok: İbn Haldun’un dediği gibi, devlet mi kurmak istiyorsun? Ordunu al öyle gel!
