Hedef, muteber bir siyasi çözüm
Üçlü zirveden sonra yine Soçi’de Suriye Ulusal Diyalog Kongresi’nin toplanacağını, bu kongreye Suriye’deki tüm kesimlerin davetinin öngörüldüğünü belirten Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’nin PYD/YPG gibi terör örgütlerinin katılmaması konusundaki tavrının net olduğunu vurguladı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Soçi’deki Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile gerçekleştirdiği üçlü zirveyi dönüş yolunda değerlendirdi. “Suriye’nin toprak bütünlüğü ve siyasi birliği konusunda mutabakatımız var. Temel amacımız, Suriye halkının kabul edeceği kalıcı ve muteber bir siyasi bir çözümdür” diyen Cumhurbaşkanı, düzenlenecek Suriye ulusal kongresine kimlerin davet edileceğine üç ülkenin karar vereceğinin altını çizdi. Hazırlık çalışmalarının ve zirvenin şahıs değil, çözüm odaklı olduğunu vurgulayan Erdoğan, “Kongreye tüm kesimlerin davet edilmesini öngörüyoruz. Arkadaşlarımız çalışmaları olgunlaştıracaklar. PYD/YPG gibi terör örgütleri konusundaki tavrımız kesin. Burada iki ana hedef var; birincisi yeni Anayasa, ikinci hedef ise BM gözetimde adil ve şeffaf olarak seçime gidilmesidir” dedi. Ankara Şam arasında arabulucularla da olsa an itibariyle bir iletişim olmadığını kaydeden Erdoğan, “Yarın neler olabileceği, o anki şartlarla alakalıdır. Bu konuda bir şey olmaz türünden peşinen kestirip atma türünden bir anlayışın, bir yaklaşımın içinde olmamız çok da doğru olmaz. Siyasetin kapıları, malumunuz, son ana kadar her zaman açıktır” dedi. Erdoğan, Suriye’de ABD’nin garantörlüğü konusunda da kararı üç ülkenin vereceğini söyledi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Soçi dönüşü uçakta gazetecilere yaptığı değerlendirme ve sorulara verdiği yanıtlar şöyle:
7 TOPLANTI YAPTIK: Rusya İran ve Türkiye olarak başlattığımız Astana süreci ile ilgili nihai durumu beraberce değerlendirmek amacıyla Soçi’de bir zirve gerçekleştirdik. Şu ana kadar Astana süreci ile ilgili bildiğiniz gibi yedi toplantı gerçekleştirdik. Olumlu sonuçlar da aldık. Çatışmasızlık bölgeleri, hayata geçirildi, geçiriliyor. İdlib’de üstlendiğimiz sorumluluğu yerine getiriyoruz. Orada oluşturmayı üstlendiğimiz 12 kontrol ve gözetleme noktasından, üçünü tamamladık. Süreç devam ediyor.
TEMEL AMAÇ HALKIN KABUL EDECEĞİ ÇÖZÜM: Bugünkü (önceki gün) zirvede Astana sürecinde katettiğimiz mesafeyi genel olarak ele alma imkanımız oldu. Suriye’nin toprak bütünlüğü ve siyasi birliği konusunda mutabakatımız var. Temel amacımız, Suriye halkının kabul edeceği kalıcı ve muteber bir siyasi bir çözümdür. Bu hususları, ortak açıklamaya da yansıttık. Suriye Ulusal Diyalog Kongresi meselesini detaylı bir şekilde ele aldık.
ÜÇ ÜLKE KARAR VERECEK: Kongreye kimlerin davet edileceğine, üç ülke beraber karar vereceğiz. Tabii bu üç ülkenin bu kararı vermesinden önce, üç ülkenin dışişleri bakanlıklarının nezaretinde oluşturulacak alt komisyonlar gerekli ön çalışmaları yapacak. Dışişleri Bakanlığı çalışacak, hatta hatta bunlara zaman zaman Genelkurmay Başkanları ve arzu edilirse Milli İstihbarat da katılmak suretiyle çalışmalar olgunlaştırılacaktır. Kongreye Suriye’deki bütün grupların, tüm kesimlerin davet edilmesini öngörüyoruz. Arkadaşlarımız bu konuda çalışmaları olgunlaştıracaklar. PYD/YPG gibi terör örgütleri konusundaki tavrımız kesin. Nitekim bu hususu, hem zirvede hem basın toplantısında açıkça ifade ettim.
HEDEF YENİ ANAYASA VE SEÇİM: Kongrenin ateşkes ve çatışmasızlık sürecine katkı vermesini bekliyoruz. Burada da iki ana hedef var. Birincisi, yeni bir Anayasa yazılması. Bu konuda mutabıkız. Daha önce bazıları, mevcut anayasa onarılsa yeterli olur gibi bir yaklaşım sergiliyordu. Ama şimdi o görüşü gündeme getirmediklerini gördük. Şimdi, yeni bir anayasa düşüncesi kabul görmüş durumda. Bunun için, dış işleri bakanları, genelkurmay ve milli istihbaratın yapacakları çalışmada, dar kapsamlı bir şekilde de olsa muhtemelen bir teknokratlar heyetini bu konuyla ilgili çalıştıracaklardır. Yeni anayasa için böyle bir hazırlığın da yapılması gerekecek. İkinci hedef ise, BM gözetimde adil ve şeffaf olarak seçime gidilmesi. Bu süreçte Suriye halkının hür iradesiyle hayata geçirebileceği şartların oluşturulması önem arz ediyor. En geniş manada, Suriye’nin içinde ve dışında nerede varsa, tüm Suriyeliler kendi geleceklerini kendileri belirlemeli. Suriye halkının bu seçimlere katılmalarını, ülkelerinin geleceğini kendi hür iradeleriyle belirlemelerini önemsediğimizi bu zirvede de belirttik.
GÜVEN ARTIRICI ADIMLAR: Bu süreçte, tutukluların serbest bırakılması, mayınların temizlenmesi ve insani yardımların ulaştırması gibi güven artırıcı adımların atılmasını da öngörüyoruz. Bizler tüm bu adımları atarken, BM Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararını esas alıyoruz. Zaten bu konuda aramızda mutabakat var. Bu çalışmamızın Cenevre sürecine de ivme kazandıracağını umuyoruz.
ABD’NİN DE GARANTÖR OLMASI: Öyle bir talep olursa, bunun kararını bu üçlü verecek. Biz isim zikretmedik ama, buraya dahil etmemiz gereken bir ülke ya da kuruluş olursa, bunun kararını bu üçlü verecek. Bunda mutabıkız. (Basın açıklamasındaki Cenevre vurgusu) Doğrudur. Biz, attığımız tüm bu adımları, BM Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararını göz önüne alarak atıyoruz. Astana sürecinde gerçekleştirdiğimiz çalışmaların, Cenevre sürecine de ivme kazandıracağına inanıyoruz.
ZİRVE TEKRARLANABİLİR: Soçi’de yaptığımız üçlü zirveyi, ihtiyaç halinde tekrar yapabiliriz. Ancak bundan sonraki süreçte, büyük ihtimalle bu belki dönüşümlü olarak devam edecek. Bir sonraki yine Soçi’de olsa bile, ondan sonrakileri İstanbul ya da Ankara, daha sonra Tahran şeklinde dönüşümlü olarak devam ettirmek de hedeflerimizin arasındadır.
‘Terör örgütünün olduğu masada biz olmayız’
Suriye’de siyasal sürece geçiş için adımların atıldığı bu aşamada PYD’nin bir terör örgütü olduğunu Türkiye dışında kimsenin net bir şekilde ifade etmediği hatırlatılarak, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a “Eğer böyle bir sürecin içine PYD/YPG de dahil edilirse Türkiye olarak tavrımız ne olacak? Bizim B planımız nedir?” sorusu yöneltildi. Erdoğan’ın yanıtı şöyle:
Bizim B planımız da terör örgütünün masada olmamasıdır. Soçi’de de açıkça söyledik: Türkiye, olarak biz terör örgütünün olduğu bir masada olmayız. Bu konuda tavrımız nettir. Ayrıca ülkemizi tehdit edecek herhangi bir oluşuma da biz asla sıcak bakmayız... PYD/YPG’nin niyeti ne? Kuzey Suriye’de bir oluşum değil mi? Bizim, o tür bir oluşuma teşebbüs karşısında, ‘Buyurun, hayırlı olsun’ diyecek halimiz yok. Biz bunu daha 7 yıl önceden söyledik. Görüldüğü kadarıyla Suriye’nin kuzeyinde o tür bir oluşum ihtimaline, Esed de muhalif. Onlar da muhalifler o tür bir ihtimale.
SDG’NİN FARKI YOK (Masada SDG adıyla anılan bir oluşumun yer alıp almayacağı yönündeki soru üzerine): Bunlar aslında beraber, hepsi aynı. PYD, YPG, SDG: Bunlar aslında üçlüler. Biz PYD/YPG’nin terör örgütü olduğunu sürekli söylediğimiz için, malum kesimler, ‘Bu adı kullanmayın, SDG adını kullanın ki bunu dünyaya yutturabilelim’ diye akıl verdiler onlara. Bunu itiraf da ettiler. SDG, dediğim şekilde sonradan icat edildi ama, bunların birbirlerinden farkı yok aslında.
TOPRAKLARINA DÖNECEKLER (Afrin konusunda bir gelişme var mı?): Afrin konusunda, Soçi’deki toplantı bizim için çok çok önemliydi. Gerek Rusya, gerek İran’ın tavrını görmemiz açısından önemliydi. Şimdi, tavırlarını görmemizin ardından, İdlib’deki kontrol ve gözetleme noktalarının Afrin’de de oluşturulması için arkadaşlarımız çalışmalarını sürdürecekler. Bizler kararlılıkla yolumuza devam edeceğiz. Afrin’in asli sakinlerinin yerlerine dönmeye başlamasıyla beraber şehrin demografik yapısı da normale dönüyor. Afrin’in asli yapısında nüfusun yüzde 50’si Araplardan, yüzde 30’u Kürtlerden, geri kalanı da Türkmenler ve diğer gruplardan oluşuyor. Kamplardan oraya dönüşün başlamasıyla birlikte, şehirler asıl sahiplerine kavuşmuş olacak. Bu, İdlib için de geçerli. Türkiye’de yaşayan İdlibliler’in topraklardönmeleriyle orası da eski demografik yapısına kavuşacak.
PUTİN HASSASİYETİMİZİ PAYLAŞIYOR (Putin’in, bizim YPG konusundaki hassasiyetimizi paylaştığını söyleyebilir miyiz?): Biz, PYD/YPG konusundaki tutumuzu net olarak ifade ettik. Putin, bizim PYD/YPG konusundaki hassasiyetlerimizi paylaşıyor. Orada bir sıkıntı yok. Paylaşmayan, ABD ve koalisyon güçleri. Ha, PYD/YPG’ye karşı açıkça tavır almaları söz konusu olabilir mi? Orada bizim çizgimiz şu: Türkiye olarak biz, ülkemize yönelik herhangi bir tehdit unsuruna karşı, gerek İran’ın gerekse Rusya’nın bizim yanımızda yer almasını istiyoruz. Bu ne demektir? İlla silah gücü olarak yanımızda yer alınmasını kastetmiyoruz. Diplomasi olarak o noktada bize karşı çıkmamaları yeterlidir. Nitekim, şu anda görünen, herhangi bir ters duruş da söz konusu değil.
YPG’YE HUMMER VERMİŞLER: Bir yanda çözüme yönelik belirli adımlar atılırken, diğer yanda ise ABD’nin Suriye’ye neredeyse dört bin tır zırhlı, tank, top, ağır silahlar soktuğunu görüyoruz. Bunlar PYD/YPG’ye parayla getirilen silahlar da değil. ABD ve koalisyon güçleri, silahlarla birlikte bunlara eleman da veriyor. En son, gazetelerden birinde okuduğum veya sabah haberlerinde televizyonlarda izlediğim kadarıyla, PYD/YPG’ye 120 kadar zırhlı Hummer cip vermişler. Bunların Afrin taraflarına gönderildiğinden bahsediliyor. Bu yapılanları anlamak mümkün değil. Bu arada, ABD Başkanı Trump ile belki bir telefon görüşmesi yapabilirim. Önümüzdeki günlerde Dışişlerimiz bu görüşme için ABD’li muhataplarıyla temasa geçebilirler. Gerçi geçenlerde Putin, Trump ile bu konuları ele aldıkları bir telefon görüşmesi yaptı. Ama bizim de ayrıca görüşmemiz iyi olabilir. Ne yapmak istiyorlar? Kendilerinden dinleyelim. Bu silahları hala nereye, niçin getiriyorlar? DEAŞ, DEAŞ, DEAŞ diyorlardı, ama artık DEAŞ diye bir şey kaldı mı? Bölgenin DEAŞ’tan temizlendiği söyleniyor. Madem öyle bu silahlar niye geliyor? Hamburg’da bize ‘DEAŞ’ı biz oradan söküp attıktan sonra, elimizde bunların seri numaraları var, biz bütün bu bütün silahları toplayacağız’ demişlerdi, topladılar mı? Şimdi Rakka’da yeni bir üs meselesi var biliyorsunuz. Bu ABD’nin bölgedeki 14. üssü. Tüm bu konuları bir konuşup, kendileriyle paylaşalım istiyorum. Diğer konuları da bu vesileyle kendileriyle görüşelim istiyoruz.
ÇİN YATIRIMI
(Şehirlerin yeniden inşası ve Çin’le ilgili sorular üzerine): Çin keşke oraya öyle ciddi bir yatırım yapsa. Zaten burada, mali durum itibariyle biz öyle şu ana kadar sınırlarımızdaki kamplarda yaptığımız harcamayla yapmamız gerekeni zaten fazlasıyla yaptık. (Türk firmaları da yer alacak mı?) O zamanı geldiğinde değerlendirilecek bir konu. Türkiye olarak biz Suriye halkının sadece istikrarını, huzurunu isteriz. (Suriyelilerin yurtlarına dönmeleri hususunda bir takvim belirlediniz mi?) Hayır. Bunlar işte önümüzdeki sürecin işleri. Gerekli çalışmalar yapıldığında, bu çalışmalar muvacehesinde bu ve benzeri konularda neler yapılabileceği hepsi orada belirlenecektir.
‘Siyasetin kapıları her zaman açıktır’
PUTİN ESAD GÖRÜŞMESİ (Putin’in Esad ile görüşmesine yönelik bilgi verip vermediğinin sorulması üzerine): Bazı şeyleri elbette paylaştı, ama tabii ki paylaşmadığı şeyler de vardır. Örneğin PYD/YPG’ye karşı Esed’in de olumsuz baktığından söz etti. Masada, PYD/YPG’nin yer almasını onun da istemediğine değindi. Bu çok da şaşırtıcı değil. Türkiye olarak bizim Kürt kardeşlerimizle sorunumuz yok. Bizim sorunumuz terör örgütleriyle. Suriye yönetimi ise öteden beri, bırakın YPG gibi bir terör örgütünü, Kürtlerin varlığını bile kabule yanaşmıyordu. Onlara vatandaşlık, kimlik, pasaport vermiyordu. O zamanlar, ‘Bunlar senin vatandaşın’ dediğim anlar olmuştur kendisine...
ANKARA ŞAM TEMASI (Ankara Şam arasında daha yakın bir temas, ihtimali düşünülebilir mi?): Türkiye olarak bizim meselemiz Kürtlerle değil, terör örgütleriyledir. Yarın neler olabileceği, o anki şartlarla alakalıdır. Bu konuda bir şey olmaz türünden peşinen kestirip atma yaklaşımı içinde olmamız çok da doğru olmaz. Siyasetin kapıları, malumunuz, son ana kadar her zaman açıktır.
ESAD İLE İLETİŞİM YOK (Esed’in geleceği gibi konularla ilgili olarak gelinen nokta nedir?): Suriye’de artık kan akmasın, ülkenin toprak bütünlüğü korunsun istiyoruz. Yeni bir Anayasa’yla, BM gözetiminde yapılacak demokratik, adil ve şeffaf seçimler, Suriye halkının kendi geleceklerini kendi hür iradeleriyle belirlemelerine imkan sağlayacaktır. (Türkiye’de de sandık kurulabilir mi bu seçim için?) Bunları konuşmak için erken. Bunlar teferruat, işin detay kısmı. Çadır bölgeleri olsun, diğer yerlerdeki Suriye halkı olsun, dünyadaki benzer örneklerden hareketle gerekirse sandık da kurulabilir elbet. (Türkiye’nin dolaylı aracılarla da olsa, Esed ile iletişim kurmaya başladığını söyleyebilir miyiz?) An itibarıyla o tür bir durum yok ortada.
‘Tarih vermek mümkün değil’
(‘Suriye’de silahların sustuğu ve savaşın resmen sona erdiğinin açıklanması ne kadar zaman alacak?’ sorusu üzerine): Böyle bir süreçte, tarih belirlemek, ‘Bu iş şu kadar zamanda olur’ demek mümkün değil. Ama gördüğümüz kadarıyla, halihazırdaki durumun memnuniyet verici olmadığını, meseleye bir çözüm bulunması gerektiğini herkes kabul ediyor. Önemli olan bunu sağlayacak somut adımlar atılması. Türkiye, Rusya ve İran, Astana süreciyle belirli bir mesafe katettik. Çözüm için herkes üzerine düşeni yapmalıdır. Bu süreçte ABD ve koalisyon ortaklarının ne yaptıklarına, ne yapacaklarına da bakmak gerekiyor.
