Kamuya ait 6 şeker fabrikası, “Özelleştirme İdaresi” tarafından satışa çıkarıldı. Bunlar Turhal, Çorum, Kastamonu, Çarşamba, Yozgat ve Kırşehir fabrikaları. 19 Kasım’a kadar teklif toplanıyor.
Pancar üreticileri ve Pancar Kooperatifleri Birliği Pankobirlik, “özelleştirme şeklinin yanlış olduğunu, pancar ve şeker üretimini olumsuz etkileyeceğini” iddia ediyor.
Pankobirlik’in görüşü şu:
(1) Kamunun 25 şeker fabrikası var. Bunların birim maliyetleri farklı. Sadece 12 fabrikanın birim maliyeti satış fiyatının üzerinde. Kâr oranı yüksek olanlardan 6 fabrika satışa çıkarılıyor. Kamunun elinde kalanlar sorun yaratacak.
(2) Bundan önce özelleştirilen Et Balık Kurumu, Süt Endüstri Kurumu fabrikalarını satın alanlar fabrikaları kapattı. Binaları ve arsaları başka amaçla kullandı. Şeker fabrikaları çok amaçlı tesislerdir. Bunları alanlar bir süre sonra kapatırsa, bölgedeki pancar üreticileri, hayvan yetiştiricileri, bölge ekonomisi perişan olur.
31 fabrika var
(3) Şeker pancarı işletmeciliği ile şeker üretimi birbirine bağlıdır. AB’de şeker fabrikalarının yüzde 60’ı, ABD’de tamamı pancar üreticileri kooperatifleri tarafından işletilmektedir.
(4) Çözüm, kamu şeker fabrikalarının işletme haklarının Pankobirlik’e devredilmesi, üreticinin kendi fabrikalarını işletmesidir.
Türkiye’de 31 şeker fabrikası var. Bunların 25’i Türkşeker’e (kamuya) ait. 5’inin sahibi Pancar Üreticileri Kooperatifi Birliği (Pankobirlik). Birinde Pankobirlik ve özel sektör ortaklığı var. İki fabrika da inşa halinde.
Devletin cumhuriyetin ilk yıllarında kurduğu Alpullu, Uşak, Eskişehir ve Turhal şeker fabrikaları hem tüketimi karşıladı hem de bulundukları çevreye sosyal ve ekonomik hareket getirdi. Çiftçiye modern tarımı öğretti.
Demokrat Parti 1950’den sonra sermayenin tabana yayılmasını sağlamak için, pancar üreticilerinin kuracakları kooperatiflerle her ilde bir şeker fabrikası politikasını benimsedi.
Çiftçi ortaklığıyla kooperatiflerin kurduğu şeker fabrikalarını önceleri kooperatifler adına Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. işletti. Sonra kooperatif fabrikalarının yönetimi Pankobirlik’e devredildi.
5 fabrikada % 40 üretim
Şimdilerde Pankobirlik, Adapazarı, Amasya, Boğazlıyan, Çumra, Kayseri ve Konya fabrikalarında Türkiye’deki toplam pancar şekeri üretiminin yüzde 40’ına yakın kısmını gerçekleştiriyor. Son kampanya döneminde Pankobirlik 835 bin ton, kamu fabrikaları 1.161 bin ton şeker üretti.
Pankobirlik 1991 yılında fabrikaların yönetimini devraldığından bu yana fabrikalardaki günlük pancar işleme kapasitesini 15.5 bin tondan 50 bin tona, yıllık pancar işleme kapasitesini 2.5 milyon tondan 7.5 milyon tona, şeker üretimini 200 bin tondan 850 bin tona yükseltti. Yeni yatırımlarla kapasiteyi, verimi, kaliteyi artırdı.
Türkiye’de yaklaşık 450 bin aile pancar üretiyor. 1990’lı yılların sonunda yılda 2.7 milyon ton pancar üretilirdi. Şimdilerde pancar üretimi kotaya tabi. Her üretici istediği yerde istediği kadar pancar üretemiyor. 2008 yılında pancar üretimi 15.5 milyon tona geriledi. Şeker üretimi 2.1 milyon ton oldu.
