Bugüne kadar denizlerde petrol aramasında kiralık sondaj gemileri ve platformları kullanıyorduk. Bundan sonra kendi sondaj gemimiz de aramalara katılacak. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak TPAO’nun 200 milyon dolara satın aldığı Güney Kore Hyundai yapımı DeepSea Metro2 adlı sondaj gemisinin yılbaşından sonra Akdeniz’de KKTC ve Türkiye karasularında sondaja başlayacağını açıkladı. Gemi 3.500 metre su derinliğinde 12 bin metre derine inme kapasitesine sahip.
Bizim denizlerde petrol arama faaliyetimiz Ege’de başladı. Ama şimdilerde Ege’yi unuttuk. Karadeniz ve daha sonra Akdeniz öne çıktı. TPAO’nun petrol arama girişiminin ilginç hikâyesi var.
TPAO, sismik araştırma yapmak, sondaj ve üretim kuyusu açmakla sorumlu devlet kuruluşu. 1954’te milli petrol şirketi olarak kuruldu. Arama, sondaj, üretim, faaliyetleri dışında rafineri, taşıma, pazarlamada faaliyet gösterirken, 1983’te kolları ve kanatları kesildi. Sadece arama, sondaj ve üretim faaliyeti göstermesine karar verildi.
1974’te açıldık
TPAO Doğu Anadolu’da petrol ararken, denizlerde petrol arama konusu 1974’te gündeme geldi. Yunanistan Ege’de 1961’de sismografik araştırmalar ve petrol arama faaliyetlerine başlamıştı. Zamanla arama sahalarını bizim kıyılarımıza kadar genişletti. 1974 yılında Ecevit Hükümeti döneminde Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral Kayacan, Enerji Bakanı Cahit Kayra’yı uyardı. “Yunanlılar Ege ve Akdeniz’de, bizim kıta sahanlığı sınırlarımıza yakın petrol aramaya başladılar. Hariciye konuya gereken ilgiyi göstermiyor. Bir şeyler yapalım” dedi.
O tarihte bizim sismik arama yapma imkânımız yoktu. Ecevit’in onayıyla, Cahit Kayra ve Oramiral Kayacan, mayın tarama amaçlı kullanılan, donanmanın “Manyometrik” Çandarlı gemisini muhripler refakatinde Ege’ye çıkardı. Yunanlılar kıyameti kopardı. Kayra’nın çabası ile Norveç’ten ‘Lorgva’ adında bir sismik arama gemisi kiralandı. Gemi İstanbul’a geldi. Ne var ki gemi sahipleri, Yunan baskısından çekinerek gemiyi Ege’ye yollayamadı. Cahit Kayra’dan sonra Enerji Bakanı olan Erhan Işıl da Ege ve Akdeniz’e bir sismik arama gemisi çıkarmayı başaramadı. Denizlerde petrol arama işi politik bir iştir. TPAO, denizde petrol aramaya 1970’te başlayabildi. İlk olarak İskenderun Körfezi ve Mersin civarında Payas-1, Çınar-1 ve Karataş-1 isimleri verilen 3 off-shore kuyusu açıldı. Sonra Karadeniz’e yönelindi.
Karadeniz umudu
Karadeniz’de Akçakoca-Ayazlı-Akkaya ve Doğu Ayazlı’da 2004’te doğal gaz bulundu. Ayazlı - Akkaya ve Doğu Ayazlı üretime alındı. Bu sahalardan günde 500 bin metreküp gaz üretimine başlandı. (Şimdi günde 2.1 milyon metreküp üretiliyor) Doğal gazın bulunması Karadeniz’de petrol bulma ümidini artırdı.
TPAO, sınırlamalar nedeniyle doğrudan platform kiralayamıyor. Bu nedenle, denizlerdeki sondaj, arama, üretme faaliyetleri için yabancı petrol şirketleriyle ortaklıklara gitmek ve dolaylı olarak platform kiralamak zorunda.
TPAO, 2009’da Brezilya’nın Petrobras Şirketi’yle anlaşma imzaladı. Petrobras Leiv Eiriksson sondaj platformunu Türkiye’ye getirtti. Petrobras ve ABD’li Exxon Mobil ile Sinop açıklarında yapılan petrol arama ve sondaj çalışması olumsuz sonuçlandı. Daha sonra ABD firması Chevron ile Zonguldak açıklarında arama yapıldı. Sonuç alınamadı. TPAO’ya ait Barbaros Sismik Gemisi Karadeniz ve Akdeniz’de sismik araştırmalarını sürdürüyor.
