Uluslararası ilişkilerde bir lider için referans, “öngörülebilir (predictable)” mi yoksa “öngörülemez (unpredictable)” mi olduğudur.
Birincisi yani “öngörülebilir, tahmin edilebilir” olmak “güven” notudur.
İkincisine ise “güven” duyulmaz.
Ondan her an, her şey, her ters köşe beklenebilir.
***
Trump başkan seçildiğinden bu yana “öngörülemez, tahmin edilemez” bir ABD profili çizmekte.
Sürekli şaşırtıyor, ters köşe yapıyor, ABD’nin 100 yıl boyunca oluşturduğu imajına maskeli balodaymışçasına farklı görüntüler veriyor.
Misal...
Obama’nın bütün Batılı müttefiklerini yanına alarak, ekonomik yaptırımlarla bunaltarak İran’ı “nükleer silah üretimine son verdirten” anlaşmayı “artık tanımadığını” söyledi.
Devletlerde liderler, iktidarlar değişir ama devletin attığı imzalar kalıcıdır.
Uluslararası hukukta buna “ahde vefa” denir.
Başkan Trump’ın bu geleneksel temel kurallar umurunda bile değil.
Dünya düzeni “serbest rekabete dayalı liberal ekonomi” ekseninde kurulmuşken, Trump “önce Amerika” dedi. “Korumacı ekonomiye” geçti.
İran’dan sonra böylece Çin’i de hedef aldı.
Ne ilginçtir ki “kendine özgü komünist” Çin “küresel liberal ekonomiyi” savunuyor, “serbest rekabet ve küresel liberal ekonominin mabedi” ABD ise koruyucu vergilerle sınırlarına ithalat duvarları yükseltiyor.
İran ve Çin’den sonra bu kez de “çelik ithalatını” vergi korumasına alarak ruh eşi İngiltere’yi, 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana özenle büyüttüğü Almanya’yı ve diğer çelik üreticisi dişli Avrupa ülkelerini de ters köşeye yatırdı.
“Kudüs’ü İsrail başkenti” olarak tanıdığı söyleminin ötesinde, önümüzdeki aylarda Tel Aviv’deki büyükelçilik faaliyetini Kudüs’teki yeni yerleşkeye taşıyacağını da açıkladı.
Ve daha pek çok örnek...
ABD’nin içinde yaptıklarını ayrıca sıralamaya bu köşe yetmez.
***
Perşembe günü gene böyle bir -ses getiren- şaşırtıcı açıklama yaptı:
“Suriye’ye DAEŞ’i bitirmek için gelmiştik. DAEŞ bitti sayılır. Biz de ABD silahlı güçlerini Suriye’den çok yakında çekeceğiz. Artık biraz da başkaları uğraşsın orada...”
Trump’ın bu açıklaması “gündeme düştü” demeyeceğim. “Gündemde infilak etti.”
Hep söylenirdi ya...
“ABD vaktiyle nasıl ansızın Vietnam’dan çekildi. Yıllar boyu komünist Vietkong güçlerine karşı savaşmış, yüz binlerce can vermiş Vietnamlıları ortada bırakıverdi, Kuzey Suriye’de, donattığı, eğittiği PKK/YPG/ SDG’yi de bir bakarsınız yapayalnız bırakıvermiş!..”
Kimsenin buna inanası yoktu.
Hani “bu güçleri İran’a karşı kullanacaktı, hani İsrail’i korumak için kuzeyde PYD kantonları (!!) bir ‘tampon kuşak’ oluşturacaktı?”
Trump bütün bu diplomasi ve kurmay hesapları üzerine bir günde sünger çekti.
***
Gerçi Trump bu açıklamasıyla sadece Ortadoğu’yu değil, kendi bakanlarını da şaşırttı.
Gazetecilerin sorularına ABD Savunma Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı “Haberimiz yok” cevabını verdi.
Eğer...
Trump’ın sözü uygulamaya konursa, şu aşamada Türkiye için olumlu.
Ya Fransa? “Bla bla (laf)”
Geçiniz efendim.