Devletler arası ilişkilerin temelindeki kural “Pacta sunt servanda”dır.
Yani... “Ahde vefa...”
İktidarlar değişir ama devlet adına atılmış imzalar kalıcıdır.
“Devlet işlerinde /anlaşmalarında devamlılık” esastır.
....................
ABD Başkanı Trump “Obama zamanında devletinin İran’la imzaladığı nükleer anlaşmayı artık yürürlükten kaldırdığını” açıklayarak küresel hukukun bu “ahde vefa” temel hükmünü çiğniyor.
Eğer “kendini en güçlü gören” her devlet attığı imzadan dönerse dünya ne hale gelir?
“Pacta sunt servanda” yerküremizin etrafında döndüğü eksense, bunun yok olması hukuk yörüngesinden çıkıp güvensiz karanlıklara yuvarlanması demek olur.
Bundan sonra ABD’nin anlaşmalarına, taahhütlerine, dostluklarına, ittifaklarına nasıl güvenilir?
Daha doğrusu, “başında Trump’ın olduğu” bir ABD’ye !..
....................
Bu en geniş “olumsuz etki dairesinden” bir içindeki etki dairesine de işaret edeyim.
Obama zamanında “BM Güvenlik Konseyi adına İran’la yedi devletli anlaşma” imzalanmıştı.
Trump bu anlaşmadan ABD’yi çekmiş oluyor.
İmza atan diğer Rusya, Çin, Almanya, İngiltere ve Fransa gibi ülkeleri “yok” sayıyor.
Bu ülkeler “İran’ın nükleer silah yapmadığı ve yeterince kontrol edilebildiği” kanaatiyle anlaşmayı sürdürürken, sadece “ABD mi Tahran yönetiminin gizlice bu faaliyeti yürüttüğü” kanıtlarına varmış.
Kanıtları varsa -ki İsrail Başbakanı Netanyahu bu iddiada- onları birlikte imza attığı devletlerle paylaşması gerekirdi.
Eğer ortak bir kanaat oluşursa, hep birlikte İran’a tavır koyabilirlerdi.
....................
Başta Türkiye olmak üzere Ortadoğu’ya Trump’ın olumsuz etkisi üçüncü iç dairedir....
ABD, İran’a ambargo/ekonomik yaptırımlar uygulayacak.
“Anlaşmada imzası olan Rusya, Çin, Fransa, Almanya, İngiltere’nin yanı sıra Türkiye’nin de bu yaptırımlar yanında yer almasını” dayatacak.
İmza sahibi devletler buna uymayacaklarını belli ettiler.
Ekonomik güçleri -nispeten- direnişlerini bir süre devam ettirebilir.
Ama...
Türkiye’nin zaten ABD ile ilişkiler tarihindeki “kriz irtifası en yükseklere vurmuş bulunduğu” gerçeği karşısında gerilimin daha da yükseleceği açıktır.
Hukuk çerçevesinde ABD’nin bir zemini yok.
BM kaynaklı olmayan Başkan Trump’ın kafasına göre karar alıp İran’a ekonomik yaptırım koyması ve bunu Türkiye’den de istemesi uluslararası hukuka aykırı.
Ama Trump “güçlünün hukuku” derse, “Ben güçlüyüm, hukuk benim” kafasıyla “Türkiye’nin de İran’la ticari ve ekonomik ilişkilerini dondurması için” dayatırsa, işte potansiyel sorun budur.
Çünkü...
Bunu yaşadık.
Aynı mantıkla “Hakan Atilla” dosyası New York mahkemesinde değil mi?
........................
TV kanallarına reyting verir gibi devlet ekonomilerine, bankalara, finans kurumlarına “not” veren küresel iki kuruluş art arda -daha yeni- Türkiye’nin puanını düşürdü.
“Yatırım yapılamaz ülkeler” arasına koydu.
Türkiye’ye yabancı para girişlerini engelleme tehlikesini de yansıtan bu adım bir işaret mi?
