Felaketlerin ve büyük mutlulukların bir de “ertesi günleri (the day after)” önemlidir.
“Kahır” ve “coşku”nun ertesi günleri neler yaşanmış olduğu daha net görünürlük kazanır.
30 Ağustos coşkusunun 1 gün sonrası, böyle bir net görünürlük için öncesinde yaşanan kahırdan bir perde açayım.
.....................
İstanbul ve İzmir başta olmak üzere yurt toprakları işgal altında.
Mustafa Kemal’in istiklal mücadelesi henüz başlamamıştır.
Dönemin aydınları hem de milliyetçi aydınları -ki onlar daha sonra Mustafa Kemal’in öncülüğündeki kurtuluş mücadelesine yürekten katılmışlardır- ABD Başkanı Woodrow Wilson’a bir dilekçe göndermişlerdir.
Kendilerini “Türk Wilsoncular Birliği” olarak tanımlayan imza sahiplerinin adlarını yazmak istemiyorum.
Belgenin İngilizcesi, ABD’nin Dışişleri Bakanlığı arşivinden alınmıştır.
Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi’nin 3’üncü cilt 4-5’inci sayısına ek olarak yayımlanmıştır.
Bakınız dilekçede Wilson’dan istenilenler nedir:
.....................
1- Padişahın hükümranlığı ve Türkiye için meşruti bir hükümet şekli korunacaktır.
2- Bütün seçimlerde nispi temsil azınlıkların hakkını temin edecektir. Bütün Osmanlı uyrukluları, en alttan en üste kadar, hükümet memurluklarına alınacaktır.
3- Finans, tarım, endüstri, bayındırlık, eğitim bakanlıklarının her birine uzman yardımcıları ile birlikte bir Amerikan baş müsteşarı getirilecektir.
Bu müsteşarlardan kurulu Amerikan komisyonu yeni esaslara göre gereken reformları yapacak, yeni metotları getirecek, sosyal refah ve öğretimle ilgili bütün çalışmaları düzenleyecek ve tamamıyla idare edecektir.
4- Adliye reformu için Amerikan müsteşarının uygun göreceği memleket ve milletlerden seçilecek uzmanlardan bir heyet kurulacaktır.
5- Jandarma ve polis işleri bir Amerikan umumi müfettişine ve onun seçeceği memurlara bırakılacaktır.
6- Türkiye’nin her vilayetinde görevi yerli idarede reform yapmak olan bir Amerikan başmüfettişi ile ona bağlı uzmanlar bulunacaktır.
7- Bu şekildeki yerli idare, her vilayetin özel olarak ve en iyi yolda gelişmesi için Amerikan yardımıyla yürütülecektir.
8- Amerikan yönetimi en az 15, en çok 25 yıl sürecektir.
Amerika’dan yönetmesi istenen Türkiye’nin sınırları, barış konferansında tespit edilecektir.
......................
Atatürk’ün en yakınlarından Falih Rıfkı Atay imza sahipleri için “vatanseverliklerinden şüphe edilemeyecek aydınlar” diye yazmıştır.
Onlar yurt topraklarından işgalcilerin gönderilmesi için -henüz- Mustafa Kemal umudu da ufukta görünmediği için bir geçici ve ara formül olarak ABD’yi yeğlemişlerdi.
Düşünün...
1940’lı ilk yıllara kadar ABD yönetiminde olabilirdi bu topraklar.
.....................
“Milli ve yerli” mi diyoruz?
İşte Mustafa Kemal Atatürk’ün başlattığı ve 30 Ağustos büyük zaferiyle taçlandırdığı kurtuluş hareketi...
Ve modern, bağımsız, güçlü, saygın Türkiye Cumhuriyeti.
