İş Mahkemeleri Kanunu’nun yasalaşmasıyla birlikte artık işçiyle işveren arasındaki uyuşmazlıkların büyük çoğunluğunda arabulucuya başvurmak zorunlu hale geliyor. Arabuluculuk, sistematik teknikler uygulayarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemini ifade ediyor.
Barışçıl çözüm yolları arasında sayılan arabuluculukta taraflar kendi çözümlerini kendileri yaratmaya teşvik ediliyor. Mahkemelerin sunduğu dağıtıcı adalet yerine, tarafların esas ihtiyaçları doğrultusunda ihtiyaca yönelik çözümler üreten bir yapı kuruyor. Bu noktada arabulucu, görüşmeler yapmak ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişiyi ifade ediyor.
Dava şartı arabuluculuk
Arabuluculuk İş Mahkemeleri Kanunu’nun yasalaşmasından önce de uygulanan bir çözüm yöntemiydi. Fakat sadece isteyenler bu yola başvuruyordu. Kanunun ilgili maddesinin yürürlüğe girmesiyle birlikte, Kanunda sayılan hallerde başvurulması zorunlu bir çözüm yolu haline gelecek. İşçi veya işveren arasındaki alacak davalarında ve işe iade taleplerinde arabulucuya başvurulmadan mahkemeye gidilmesi halinde dava usulden reddedilecek. Arabuluculuk 1.1.2018 tarihinden itibaren zorunlu kılındı. Bu tarihten önce açılmış davalarda, arabulucuya başvurulmamış olması davanın reddedilmesine sebep olmuyor. 1.1.2018 tarihinden önce ilk derece mahkemeleri ve bölge adliye mahkemeleri ile Yargıtayda görülmekte olan davalar hakkında arabulucuya başvuru zorunluluğu bulunmuyor.
Bürolar kurulacak
Herkesin kafasında aynı soru işareti bulunuyor. Arabulucu nasıl belirlenecek. Uyuşmazlığı olan kişi, karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işyerinin bulunduğu yerdeki arabuluculuk bürosuna başvuracak. Arabulucu, komisyon başkanlıklarına bildirilen listeden büro tarafından belirlenecek. Ancak tarafların listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşmaları hâlinde bu arabulucu görevlendirilecek. Dolayısıyla iki tarafın ortak bir arabulucuda anlaşmaları halinde süreç daha hızlı ve etkin ilerleyecektir. Arabuluculuk büroları ise Bakanlık tarafından uygun görülen adliyelerde kurulacak. Arabuluculuk büroları aynı zamanda arabuluculuğa başvuranları bilgilendirmek görevini üstlenecek. Arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise başvuru adliyede görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne yapılacak.
Arabulucuya başvuran taraf, kendisine ve elinde bulunması hâlinde karşı tarafa ait her türlü iletişim bilgisini arabuluculuk bürosuna verecektir. Fakat bürolar, tarafların resmi kayıtlarda yer alan iletişim bilgilerini de araştırmaya yetkili kılındı. Arabulucu elindeki bilgiler itibarıyla her türlü iletişim vasıtasını kullanarak görevlendirildiği konusunda tarafları bilgilendirecek ve ilk toplantıya davet edecektir.
Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırmakla yükümlü. Bu süre zorunlu hâllerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabiliyor. Arabulucunun anlaştırma yükümlülüğü bulunmuyor. Arabulucu, yapılan görüşmeler sonucunda anlaşmaya varılması veya varılamaması hâllerinde arabuluculuk faaliyetini sona erdirip son tutanağı düzenleyerek durumu derhâl arabuluculuk bürosuna bildirmekle yükümlü.
Ücret nasıl karşılanacak?
Tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaları hâlinde, taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça arabuluculuk ücreti eşit şekilde karşılanacaktır. Arabulucuya ödenecek ücret 2017 yılı için Arabuluculuk Ücret Tarifesine göre 240 TL’den az olmamak kaydıyla üzerinde anlaşılan bedelin miktarına ve görevlendirilen arabulucu sayısına göre değişecektir. Örneğin 2017 yılı için 30.000-TL bir alacak çıkması ve tek bir arabulucunun görevlendirilmesi halinde 1.800-TL arabuluculuk ücreti ödemek gerekecektir. İşe iade talebiyle yapılan görüşmelerde tarafların anlaşmaları durumunda, arabulucuya ödenecek ücretin belirlenmesinde işçiye işe başlatılmaması hâlinde ödenecek tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücret ve diğer haklarının toplamı dikkate alınarak arabuluculuk ücreti tespit edilecektir.
Arabuluculuk faaliyeti sonunda taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması veya iki saatten az sürede tarafların anlaşamayacağının tespit edilmesi halinde tarifede belirlenen iki saatlik asgari ücret Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenecek. Bu ücret 2018’de değişecek olmakla birlikte 2017 için 240-TL. İki saatten fazla süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hâlinde ise iki saati aşan kısma ilişkin ücret aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanacak. Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenen ve taraflarca karşılanan arabuluculuk ücreti, yargılama giderlerinden sayılmıştır.
Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulacaktır. Ayrıca bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilemeyecek. Yargılama masraflarını tamamen kendisi karşılamak zorunda kalacaktır. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması sebebiyle sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde kalacaktır.
Adli yardım hakkı tanınıyor
