Yaz ayları tarımda ve turizmde dönemsel işlerin yoğunluk kazandığı, birçok kişinin mevsimlik işlere girdiği dönemler. Bunun yanı sıra inşaat sektöründe üretimin arttığı, insan gücüne ihtiyacın en üst noktaya çıktığı zamanlar. Bu işlerin niteliğine bakınca birçoğunun belirli bir dönemde yapılıp bittiği veya belirli bir dönemde yoğunluk kazandığı fark ediliyor. Bu tür işlerde yapılan sözleşmeler genellikle belirli süreli olarak yapılıyor.
Kıdeme hak kazandırmaz
Belirli süreli sözleşmeler, kural olarak sürenin sonunda kendiliğinden sona eren sözleşmeler olduğundan, çalışanın İş Kanunu'nun getirdiği birçok korumadan yararlanmasına engel olurlar. Örneğin, kural olarak, sürenin sonunda sözleşme kendiliğinden sona erer ve çalışan kıdem tazminatına hak kazanamaz. Bu yüzden yapılmaları birtakım şartlara bağlanmıştır.
Objektif koşullar varsa yapılabilir
İş Kanunu'na göre, belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak belirli süreli sözleşme yapılabiliyor. Yapılan işin niteliği belirli süreli iş sözleşmesi yapılabilmesi için önem taşıyor. Sözleşme konusu işin bahsedilen objektif koşulları taşımaması halinde sözleşmeye belirli süreli denilse de sözleşme baştan itibaren belirsiz süreli kabul ediliyor. Fakat Borçlar Kanunu'na tabi çalışanlar için ilk defa yapılacak olan belirli süreli sözleşmelerde objektif neden zorunluluğu öngörülmemiş, herhangi bir nedene bağlı olmaksızın belirli süreli sözleşme yapma hakkı getirilmiştir. Belirli süreli sözleşmenin ilk kez yapılmasında, Borçlar Kanunu'na tabi çalışan işçilerle, İş Kanunu'na tabi çalışan işçiler arasında farklılığa gidilmiştir.
İşin belirli süreli olması gerekli
Belirli süreli iş, iş sözleşmesi yapıldığı sırada işin ne kadar süreceğinin bilindiği veya bilinebildiği iştir. Örneğin, mevsimlik işler bu kapsamda sayılabilir. Mevsimin veya sezonun ne kadar sürdüğü bilinebileceğinden bu işlerde belirli süreli sözleşme yapılabilir. Fuar organizasyonları, dönemsel tarım işleri, turizm sezonuna bağlı işler belirli süreli sözleşme yapmaya uygun işlerdir.
İşin tamamlanması da objektif neden
Belirli işleri tamamlamaya yönelik olarak da belirli süreli iş sözleşmesi yapılabilir. Belirli süreli bir işin yapılmasına başlanmış ancak çeşitli nedenlerle iş bitirilememiş ise, bu işin bitirilmesine yönelik olarak da belirli süreli iş sözleşmesi yapılabilir. Belirli süreli işlerde kural olarak üst üste belirli süreli sözleşme yapmak, sözleşmeyi belirsiz süreli hale getirir ve çalışanın iş sözleşmesinin sona ermesi halinde, çalışan iş hukukunun işe iade dahil tüm koruyucu düzenlemelerinden yararlanır. Belirli bir işin tamamlanması için getirilen düzenleme ise, hukuk sistemimizin zincirleme yapılan belirli süreli sözleşmelere ilişkin yasağının bir istisnasını oluşturmaktadır. Kural olarak, bir sözleşmenin belirli süreli yapılması için objektif neden var olsa da aynı nedene dayanarak ikinci belirli süreli sözleşme yapıldığında, sözleşme birincisinin başından itibaren belirsiz süreli kabul edilmektedir. Fakat belirli süreli bir işe başlanmış, iş bitirilememiş ve ikinci belirli süreli sözleşme yapılmışsa, her bir sözleşme belirli süreli olma özelliğini korumaktadır. Bu nedenle belirli bir işin tamamlanması için yapılan sözleşmeler de belirli süreli kabul edilmektedir.
Belirli bir olgunun ortaya çıkması
İşin niteliği belirli süreli olmasa da bazı durumlarda işletmenin veya işyerinin sürekli devam eden faaliyetinin dışında bir işgücü ihtiyacı ortaya çıkabilmektedir. Bu durumlarda da belirli süreli iş sözleşmesi yapılabilecektir. Örneğin, doğum izninde olan kadın çalışanın yerine bu süreyle sınırlı olarak başka bir kişiyle belirli süreli sözleşme yapılabilecektir. Aynı şekilde, askere giden erkek çalışanın yerine bu süreyle sınırlı başka birisi belirli süreli istihdam edilebilecektir.
Yargıtay’a göre, iş yerinin normal faaliyetinin dışındaki faaliyetler için de belirli süreli sözleşme yapılabilir. Örneğin, bankacılık faaliyeti yapılan bir iş yerinde lavaboların tadilatı için belirli süreli sözleşmeyle işçi istihdam edilebilecektir.
Yazılı yapılmak zorunda
Belirli süreli sözleşmelerin yazılı yapılması zorunludur. Belirli süreli olduğu iddia edilen bir sözleşme yazılı yapılmadığı takdirde belirsiz süreli sözleşme olarak kabul edilecektir. Belirli süreli sözleşmelere deneme süresi konulabilir. Bu durumda taraflar deneme süresi içerisinde iş sözleşmesini derhal feshetme imkânına sahip olacaklardır.
Zincirleme olarak yapılamaz
Belirli süreli iş sözleşmelerinin üst üste yapılması yasaklanmıştır. Eski kanun döneminde kıdem tazminatı ödemek istemeyen işverenlerin üst üste belirli süreli sözleşme yaptıkları sıklıkla karşımıza çıkmaktaydı. Mevcut İş Kanunumuzla bu durum yasaklanmıştır. Belirli süreli bir sözleşme zincirleme olarak yapıldığında başından itibaren belirsiz süreli sayılmaktadır.
İhbar tazminatı istenebilir
Belirli süreli sözleşmeler yukarıdaki şartlara uyulmadan yapıldığında belirsiz süreli sözleşme olarak kabul edileceklerdir. Buna bağlı olarak da işverenin bildirim sürelerine uymaması veya kıdem tazminatı ödememesi halinde, ihbar ve kıdem tazminatı talep edilebilecektir.
