Çalışanların haklarını korumak amacıyla kurulmuş olan sendikalarda çalışan görevlilerin de sosyal hakları var. Bu haklar da güvence altında...
Sendikalar işçilerin sosyal ve ekonomik haklarını korumanın bir numaralı aracıdır. Daha önceki yazımızda belirttiğimiz şekilde, sendikal faaliyetler kanun tarafından özel olarak korumaya kavuşturulmuştur. Kanun işçilerin sendikalara üye olup olmama hakkını güvenceye kavuştururken, sendikal faaliyetlere katılmalarını, hatta sendikalarda yönetici olmalarını özel olarak güvence altına almıştır. Amatör sendika yöneticilerinin iş sözleşmesi haklı neden olmadan feshedildiğinde sadece dört aya kadar olan boşta geçen süre ücretini almazlar. Kanun ilgili kişilerin yöneticiliğe devam ettikleri sürece boşta geçen sürelerinin ücretinin ödeneceğini hüküm altına almıştır. Bu doğrultuda dava bir sene de sürse amatör sendika yöneticisi bu sıfatını koruduğu sürece boşta geçen süre ücretini alacaktır.
İşe başlatmak zorunlu
Amatör sendika yöneticilerinin diğer işçilerin güvencesinden en önemli farkı yönetici işe başlatılmak için başvurduğunda, başlatılmadığı takdirde işe başlatmama tazminatı yerine iş ilişkisinin başvurma ile devam ettiği kabul edilerek temsilcilik veya yöneticilik görevi süresince ücret ve diğer haklarının ödenmesinin öngörülmesidir. Ayrıca, işe başvuru süresi 4857 sayılı Kanun’da 10 iş günüyken, bu süre sendika temsilcisi veya amatör yönetici için 6 iş günü olarak belirlenmiştir.
Sonradan fesih mümkün
Profesyonel yönetici seçilip iş sözleşmesini askıya alan kişi, profesyonel yöneticiliği devam ederken veya sona erdikten sonra isterse iş sözleşmesini sona erdirerek kıdem tazminatını talep edebilir. Yönetici seçildikten sonra iş sözleşmesini derhal feshetmeyen, daha sonra yöneticiliğini sürdürürken sözleşmesini fesheden yöneticinin kıdem tazminatı fesih tarihindeki emsal ücreti ve yönetici seçilmeden önce iş yerinde çalıştığı süre dikkate alınarak hesaplanacaktır. Profesyonel yöneticinin işe geri dönme hakkı da bulunmaktadır. İş sözleşmesi askıya alınan yönetici, sendikanın tüzel kişiliğinin sona ermesi, seçime girmemek, yeniden seçilmemek veya kendi isteğiyle çekilmek suretiyle görevinin sona ermesi halinde, sona erme tarihinden itibaren bir ay içinde ayrıldığı iş yerinde işe başlatılmak üzere işverene başvurabilir. İşveren, talep tarihinden itibaren bir ay içinde bu kişileri o andaki şartlarla eski işlerine veya eski işlerine uygun bir diğer işe başlatmak zorundadır. Bu kişiler süresi içinde işe başlatılmadığı takdirde, iş sözleşmeleri feshedilmiş sayılır. İşverenin sendikanın tüzel kişiliğinin sona ermesi, seçime girmemek, yeniden seçilmemek veya kendi isteğiyle çekilmek suretiyle görevi sona eren işçiyi işe başlatmaması işverenin feshi olarak kabul edildiğinden, eski profesyonel yönetici feshin geçersizliği iddiasıyla işe iade davası açabilecektir.
Yöneticilerin sözleşmesi askıda
Sendikada çalışmak üzere işten ayrılan profesyonel sendika yöneticilerinin güvencesi ise daha detaylı olarak düzenlenmiştir. Bunun başında profesyonel sendika yöneticisinin iş sözleşmesinin süresiz olarak askıda kalabilmesidir. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu profesyonel sendika yöneticilerinin, sendika yöneticiliğine seçilmeleri nedeniyle iş yerinden ayrılmaları halinde yöneticinin feshe ilişkin bir irade açıklaması olmaması halinde, kural olarak iş sözleşmelerinin askıda kaldığını kabul etmiştir. Yönetici işten ayrılmak isterse, işten ayrıldığı tarihte iş sözleşmesini bildirim süresine uymaksızın veya sözleşme süresinin bitimini beklemeksizin fesheder ve kıdem tazminatına hak kazanır.
Amatör sendika yöneticisi ne demek?
Sendika yöneticilerinin güvencesi, amatör ve profesyonel sendika yöneticileri için ayrı ayrı düzenlenmiştir. Amatör sendika yöneticisi bir yandan mevcut işinde çalışmaya devam ederken, bir yandan sendikanın yönetim faaliyetlerini yürüten kişileri ifade etmektedir. Amatör sendika yöneticileri profesyonel sendika yöneticilerine göre çoğu zaman daha çok risk altında bulunmaktadır. Çünkü doğrudan işverenle iletişim halinde olan, iş yeri sendika temsilcileri dışında çalışanların şikâyetlerini işverene ileten çoğunlukla amatör sendika yöneticileridir.
Bunu öngören kanun koyucu, iş yeri sendika temsilcilerine ilişkin korumayı amatör sendika yöneticileri için de getirmiştir. İş yeri sendika temsilcilerinin iş sözleşmelerinin feshedilmesi ancak haklı nedenlerin bulunması halinde mümkündür. Dolayısıyla, amatör sendika yöneticisinin iş sözleşmesi de haklı neden dışında bir nedenle feshedilemeyecektir. Bunun anlamı, işverenin geçerli nedenle amatör sendika yöneticisinin iş sözleşmesini feshedemeyeceğidir. Örneğin, ekonomik küçülme nedeniyle amatör sendika yöneticisinin iş sözleşmesi sona erdirilemeyecektir. Yargıtay’a göre de, İş Kanunu’nun iş güvencesine ilişkin hükümlerinde feshin geçersizliği, geçersiz bir fesih işlemine bağlanırken, sendika işyeri temsilcileri ve son fıkra gereği amatör yöneticiler için feshin haksız olması, haklı nedene dayanmaması yeterli kabul edilmektedir.
