Ramazan ayının bir haftası geride kaldı. Ramazan, büyük ölçüde hazirana denk geldiğinden oruç süresi uzuyor. Bu durumda, işçiler yemek molasına çıkmadıkları için işten erken paydos edip edemeyeceklerini merak ediyorlar.
Diğer taraftan, Ramazan’da işverenler tarafından Ramazan kolilerinin işverenin yükümlülüklerini nasıl etkilediği de merak konusu. Bugünkü yazımda, bu soruları cevaplamaya çalışacağım.
Çalışma süresi nasıl?
İş Kanunu ile belirlenmiş ara dinlenmeler, çalışma süresine göre değişiyor. Buna göre günlük çalışma süresi 4 saat veya daha kısa olan işçilere 15 dakika, 4 saatten fazla 7.5 saatten düşük olan işçilere 30 dakika, 7.5 saatten fazla olan işçilere ise 60 dakika ara dinlenmesi verilmesi gerekiyor.
Ara dinlenmesinin amacı, işin yürütülmesi sırasında işçilerin dinlenmelerinin sağlanması ve bu süre içerisinde işyerinde çay, sigara içilmesi ve yemek yenmesi. Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmıyor. Dolayısıyla, ara dinlenmesi süresi için işçiye ücret ödenmiyor.
Ramazan’da ara dinlenmesinde çay, sigara içemeyecek ve yemek de yiyemeyecek olan işçiler, işe ara dinlenmesi kadar geç gelmek veya işten ara dinlenmesi kadar erken çıkmak isteyebiliyor. Yani, sabah 08:00’de başlanıp akşam 18:00’de bitirilen bir vardiyada çalışan işçi, 1 saat olan toplam ara dinlenmesi süresini işten 17:00’de ayrılmayı düşünebilir.
Ancak ara dinlenmesinin bu şekilde kullanılması Yargıtay’a göre kanuna aykırı. Ara dinlenmesinin günlük çalışma süresi içerisinde amacına uygun olarak belirli bir zamanda kullanılması gerekiyor. Ara dinlenmesi işçinin işini yaptığı müddetçe risklerden kaçınması için dikkatini toplaması, belirli bir süre işinden uzak kalması gibi amaçlara hizmet ettiğinden oruçlu işçinin yemek yeme, sigara - çay içme gibi faaliyetler gerçekleştirilmese bile ara dinlenmesini kullandırılmadan işten erken çıkarılması kanuna aykırı olacaktır.
Bu kararı işveren yönetim hakkına dayanarak alamaz. Ancak işveren isterse oruçlu çalışanlarını erken paydos ettirip daha sonra bu çalışanlardan telafi çalışma yapmalarını isteyebilir.
Ya işyeri kapatılırsa...
Oruç tuttuğunu beyan eden çalışanlarına Ramazan ayı boyunca 1 saat erken çıkma izni veren işveren, bu kişileri Ramazan sonrasında günde 1 saat fazla çalıştırabilir. Ancak bu durumda günlük çalışma süresinin 11 saati aşmamasına dikkat edilmesi şart.
İşveren eğer isterse Ramazan ayı boyunca işyerini kapatarak bütün işçilerine izin verebilir. Yıllık ücretli izin yönetmeliği uyarınca, nisan başı ile ekim sonuna kadar işveren işçilerinin tümüne veya bir kısmına toplu izin kullandırabilir.
Ayrım yapılamaz
Bu durumda Ramazan boyunca işleri yoğun olmayan bir işyeri, işçilerin tamamına izin vererek bu Ramazan işçilerin yıllık izinlerinin tamamını kullanmasını sağlayabilir. Ancak bu durumda, işyerindeki bütün çalışanların yıllık izin hakkına kavuşmuş olmaları gerekir.
İşyerlerinin önemli bir bölümünde işçilere yemek veriliyor. Bazı işyerlerinde işçilerin yemek yemeleri için ticket veya çek/kupon veriliyor. Eğer işyerinde ticket veya çek/kupon veriliyorsa, Ramazan’da oruç tutsun, tutmasın bütün çalışanlara aynı miktarda ticket veya kupon verilmeye devam edilmek zorunda.
İşveren İftarı vergİden muaf
İşveren nasıl öğle yemeği için vergiden belirli bir tutara kadar muafsa, işçisine vereceği iftar yemeği için de - söz konusu tutarı aşmadığı sürece - muaftır.
RAMAZAN KOLİLERİ AYNİ YARDIMA GİRER
İşyerlerinin pek çoğunda Ramazan ayında işçilere Ramazan paketi ya da kolisi şeklinde ayni yardımlar verildiği görülüyor. Son dönemde süpermarketlerin hediye çeklerinin de bu amaçla kullanılmasına rastlanabiliyor.
Bu durumda, Ramazan kolisinin net bedelinin brüte çevrilmesi ve çalışanların bordrolarında gösterilmesi, ayni yardımın gelir vergisi ve damga vergisinin hesaplanması gerekiyor. Diğer taraftan, bu tutarlar SGK bakımından prime esas kazanca dahil edilmeyecek.
İşveren yardımı hesaba katmalı
Kıdem tazminatı fonuna geçilmesi ile ilgili tartışmaların sürdüğü şu günlerde, mevcut sistemde işyerinde her Ramazan kolisi dağıtan veya Ramazan yardımı yapan işverenin, işçilerine kıdem tazminatı öderken bu tutarları da hesaba katması gerekir. Kıdem tazminatına esas alınacak ödemeler kapsamında düzenli yapılan yardımlar da dikkate alınır. Dolayısıyla, düzenli bir şekilde yapılan Ramazan yardımları, kıdem tazminatına esas ödemeler kapsamındadır.
Bununla birlikte, işçilere Ramazan ayında ayni yardım yerine nakdi yardım yapılması da mümkün. Aynı şekilde, nakdi yapılan yardımdan gelir vergisi, damga vergisi kesilmesi gerekiyor. Ancak nakdi yapılan yardımlardan ayrıca sigorta priminin de kesilmesi zorunlu.
