EMEKLİ OLDUM, AYLIĞIM NE ZAMAN BAĞLANIR?
Yazı dizimizin ilk 4 bölümünde emeklilikle ilgili genel bilgilere yer verdik. Bugünkü bölümde ise okurlarımızdan gelen soruları yanıtlamaya başlıyoruz. Bugünkü yazımızda aylık bağlama süresi, yıpranma, ikinci kez emekli olma, askerlik borçlanması ile ilgili sorulara yanıt bulacaksınız
Soru 1:Merhaba, 10 yılı devlette memur, 35 yılı da özel sektörde sigortalı olmak üzere, 45 yıl yıldır çalışıyorum. En üst limitten sigortalı maaşı alsam bile 25 yıllık çalışanla aynı. O, 25 yıl prim yatırdı, ben 45 yıl? Aynı maaş, bir çelişki değil mi? Tazminat hesaplanırken, devletteki 10 yıl sayılıyor mu, sayılmıyorsa, devletin 10 yıl boyunca yaptığı kesintiler ne olacak? Mevcut sistem uzun çalışmayı değil, kısa çalışmayı teşvik etmiyor mu?
CEVAP: Emekli aylığına etki eden iki unsur prime esas kazanç, yani SGK’ya bildirilen ücret ve çalışılan gün sayısıdır. Dolayısıyla, teorik olarak prim gün sayısı fazla olan kişinin emekli aylığının yüksek olması gerekir. Ancak gün başına ödenen kazancı düşürecek şekilde SGK’ya bildirimde bulunulması emekli aylığını düşürüyor. Ülkemizde üç kez emekli aylığı hesaplanmasıyla ilgili yöntem değiştiği ve her değişiklik aylık hesabında sigortalı aleyhine sonuçlar doğurduğu için 1999 öncesi, 1999 2008 arası ve 2008 sonrası çalışmaları olan kişilerden SGK’ya 4.500 TL’nin altında olanların aylıkları çalıştıkları her ay ne yazık ki düşüyor. Bu nedenle prim gün sayısı fazla olan kişiye daha düşük aylık bağlanması söz konusu olabiliyor. Bu sorunun kanuni düzenleme ile çözülmesi gerekli. Diğer yandan kamuda çalıştığınız günlerde ödediğiniz primler kaybolmuş değil, bu günlerde bildirilen primler de emekli aylığına olumlu etki edecek. Ancak kamuda çalıştığınız günler için ikramiye alabilmeniz için memuriyetten ayrılma nedeninizin kıdem tazminatına hak kazandıracak bir neden olması lazım. İstifa ederek memurluktan ayrılan bir kişi ileride emekli olurken bu sürelere ilişkin ikramiye alamaz. Ancak kamudan ayrılma nedeniniz işçiler için belirlenen kıdem tazminatına hak kazanma nedenlerinden birisi ise emekli olurken bu süreye ilişkin ikramiyenizi alabilirsiniz.
Soru 2: 212 Basın İş Kanunu kapsamında Ekim 1998’de kadrolu oldum. O tarihten bu yana ara vermeden çalışmaktayım. Yıpranma payından en fazla kaç yıl faydalanabilirim? Aynı kanun kapsamında yeni işe girenler ne kadar yıpranmadan yararlanabiliyorlar?
Cevap: Gazeteciler için yıpranma hakkı 1 Ekim 2008 tarihinde kaldırılmıştı. 2013 yılında 2008-2013 dönemine ait geriye dönük prim ödeme hakkıyla birlikte tekrar bu hak gazetecilere sağlandı. Gazeteciler için yıpranma hakkı her bir yıl çalışmanın bir yıl üç ay olarak değerlendirilmesi ve toplamda 5 yıllık yıpranma hakkı tanınması ve 2.5 yıl daha erken emekli olma hakkı sağlıyor. Ancak bu haktan yararlanmak için en az 3.600 gün gazeteci olarak çalışmak gerekiyor.
Soru 3: Nisan 2018’de emekli oldum, çalışmaya devam ediyorum. 45 yaşındayım. İkinci kez emekli olma ihtimalim var mı?
Cevap: Bir kişi iki kez emekli olamaz. Emekli olduktan sonra aylık bağlatmadıysanız şu anki çalışmalarınız işten ayrıldığınızda bağlanacak aylığınıza etki edecektir. Eğer aylığınızı kestirmeden sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışıyorsanız bu durumda şu anki çalışmalarınız aylığınıza etki etmeyecektir.
Soru 4: 2000 doğumlu oğlumu Aralık 2018’de 10 günlük sigorta yaptırdım. Bu onun emeklilik dönemini olumlu etkiler mi?
Cevap: Oğlunuzun fiili olarak çalışması şartıyla sigorta girişinizi yaptırmanız yerinde olmuş. Ancak emeklilik koşulları için yalnızca sigorta girişi yetmiyor, gün sayısının da tamamlanması gerekiyor. Oğlunuz 2035 yılına kadar 7.200 prim gününü tamamlayamazsa 60 yaş yerine 61 yaşında emekli olacaktır. Dolayısıyla, giriş yapılması fiili çalışma karşılığı olması şartıyla olumludur ancak oğlunuza yalnızca 10 gün kazandırdı. Emekli olabilmesi için 7.200 prim gününü hangi tarihte doldurduğu önemli.
Soru 5: Emeklilikte yaşa takılanlar ve yaşını bekleyenler için son durum nedir? Hangi durumlarda erken emekli olmak mümkün oluyor?
Cevap: Emeklilikte yaşa takılanlarla ilgili yeni bir düzenlemenin Meclis gündemine geleceği konuşuluyor. Bu düzenlemenin içeriği hakkında henüz net bilgiler yok.
Soru 6: İşe girdiğim tarih ile sigorta primlerinin ödenmeye başladığı tarih farklı, acaba emekliliğimi etkiler mi? Sigortayı öne çekmek için ne yapmalıyım?
Cevap: İlk kez sigortalı olunan tarihte sigortalılık süresi işlemeye başlar. Ancak prim ödeme gün sayısı çalışma olursa artar, çalışma olmadığında prim günü işlemez. Sigorta giriş tarihini öne çekmenin faydası emeklilik koşullarını değiştirmektir. Askerlik, doğum gibi borçlanmalarla sigortalılık girişi öne çekilebilir.
Cevap: Askerliğini sigortalı olmadan önce yapan kişiler, askerlik süresini borçlanarak sigorta girişlerini geri çekebilirler. Parmak hesabı yapılarak geri çekilen sigorta giriş tarihinin emeklilik koşullarını değiştirip değiştirmediği hesaplanmalı ve emekliliği bir yaş öne çekecek kadar borçlanma yapılabiliyorsa bu borçlanma yapılmalıdır. Her durumda askerlik borçlanması emeklilik yaşını öne çekmez ancak her borçlanma prim gününü artırır.
Soru 8: SGK’dan ‘emekli olabilirsiniz’ işlemini yaptırdıktan sonra ne kadar sürede maaşımı almaya başlarım?
Cevap: SGK’ya başvuruyu yaptıktan sonra aylık bağlanma işlemi başvuru yapılan tarihin ay sonundan itibaren yapılır. Yani 3 Şubat’ta başvuran kişiye 1 Mart’tan itibaren aylık bağlanır. Aylık bağlanması işlemi ise SGK’nın yoğunluğuna göre değişmektedir.
