Yaz aylarında okul tatili nedeniyle çok sayıda genç ve çocuk işgücü piyasasına girdi. Çocuk ve gençlerin çalıştırılması açısından, işverenlerin dikkat etmesi gereken çok önemli hususlar var.
İş Kanununa göre, 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasak. Bununla birlikte, 14 yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış olan çocukların bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin de okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilmesi mümkün.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yönetmeliği çocuk ve genç işçilerin çalışabilecekleri alanları düzenliyor.
Buna göre, çocukların çalışabilecekleri işler için “hafif iş” tanımlaması yapılmıştır. Hafif iş, yapısı ve niteliği açısından çocuğun gelişimine veya sağlık ve güvenliğine zararlı etki yaratmayan ve okula devamı engellemeyen iş olarak ifade edilebilir.
Çocuk ve genç çalıştırılamaz!
İş Kanununa göre, maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde, sanayiye ait işlerde ve gece dönemine rastlayan işlerde çocuk ve genç işçilerin çalıştırılması yasaktır.
‘Çocuklar’ hangi işte çalışabilir?
Çocukların çalışabileceği “hafif iş” kapsamındaki işler şu şekilde sıralanabilir...
- Meyve, sebze, çiçek toplama işleri, kümes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler ve ipek böcekçiliği işleri.
- Esnaf ve sanatkarların yanında satış işleri.
- Büro hizmetlerine yardımcı işler.
- Gazete/dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri.
- Fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı olarak yapılan işler.
- Satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri.
- Kütüphane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı işler.
- Spor tesislerinde yardımcı işler.
- Çiçek satışı ve düzenlenmesi işleri.
Peki kaç saat çalışabilirler?
- Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri, günde 7 ve haftada 35 saatten fazla olamaz. Ancak 15 yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde 8 ve haftada 40 saate kadar arttırılabilmekte. Diğer taraftan, çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma sürelerinin, 24 saatlik zaman diliminde, kesintisiz 14 saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanması gerekiyor.
- Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri de ayrıca düzenleniyor. Eğitime devam eden, yani okula giden çocuklar, eğitim saatleri dışında olmak üzere en fazla günde 2 saat ve haftada 10 saat çalışabilirler. Bununla birlikte, çocuk ve genç işçilere 2 saatten fazla 4 saatten az süren işlerde 30 dakika, 4 saatten 7,5 saate kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında 1 saat olmak üzere ara dinlenmesi verilmesi de zorunludur.
- Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz 40 saatten az olamaz. Çocuk ve genç işçiler, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılamazlar.
İzin için süre ‘20’ günden az olmaz
Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresinin 20 günden az olmaması gerekir. Bununla beraber, çocuk ve genç işçilere yıllık ücretli izinleri kesintisiz kullandırılmalıdır. Buna karşılık, yararına olan durumlarda, çocuk ve genç işçinin istemesi halinde yıllık ücretli izin süresi en fazla ikiye bölünerek kullandırılabilir. Okula veya eğitime devam eden çocuk ve genç işçilere, yıllık ücretli iznin okulun tatil olduğu dönemde verilmesi gerekir.
‘Hükümlüler’çalıştıramaz!
Çocuklara karşı işlenmiş suçlardan veya yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş olan işveren veya işveren vekilleri, çocuk ve genç çalıştıramaz. Öte yandan çocuk ve genç işçi çalıştıran işverenin, söz konusu çocuk ve/veya genç işçilerin velilerine veya vasilerine, çalıştırılacakları işler, işi yaparken karşılaşabilecekleri riskler ve alınan önlemler hakkında bilgi vermesi zorunludur. Son olarak, çocuk ve/veya genç işçi çalıştıran işverenler, çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisi ile yazılı iş sözleşmesi yapmak zorundadırlar.
‘Gençler’ hangi işte çalışabilir?
Genç işçilerin çalıştırılabilecekleri hafif işlerden bazıları şu şekildedir...
- Meyve ve sebze konserveciliği, sirke, turşu, salça, reçel, marmelat, meyve ve sebze suları imalatı işleri.
- Kasaplarda yardımcı işler, çay işlemesi işleri, toptan ve perakende satış mağaza ve dükkanlarında satış, etiketleme ve paketleme işleri.
- Büro işyerlerinde büro işleri ve yardımcı işler, içkili yerler ve aşçılık hizmetleri hariç olmak üzere hizmet sektöründeki işler.
- El ilanı dağıtımı işleri, balıkhane işleri, şeker fabrikalarında üretime hazırlamaya yardımcı işler.
- 10 kg’dan fazla yük kaldırılmasını gerektirmeyen torbalama, İstifleme ve benzeri işler.
- Sandal, kayık ve emsali küçük deniz araçlarının imalatı ve GENEL tamiratı işleri.
İstisnai bir düzenleme var
İş Kanununda yapılan düzenleme ile 14 yaşını doldurmamış çocuklar bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak şekilde sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazılı sözleşme yapmak ve her bir faaliyet için ayrı izin almak şartıyla çalıştırılabilmekte. Ancak bu tür işlerde çalıştırılan çocukların çalışma saatleri günde 5 ve haftada 30 saatten fazla olamaz.