Tansiyon değeri kalp riski

Ayşegül Aydoğan Atakan

Halk arasında tansiyon yüksekliği ya da düşüklüğü olarak bilinen kan basıncı oynamaları bazen aşırı olabiliyor. Son yıllarda üzerinde durulan büyük tansiyonun yüksek olmasına karşın küçük tansiyonun normal ya da normalden düşük olması, özellikle yaşlı hipertansiyon hastalarında riski artırdığı yönünde yorumlanıyor. Bu hastaların tansiyonu ölçüldüğünde büyük tansiyon 140, küçük tansiyonu ise 40 çıkabiliyor. VKV Amerikan Hastanesi Kardiyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Ahmet Oktay, konuyla ilgili sorularımızı yanıtladı.

Büyük (sistolik) tansiyonun yüksek, buna karşın küçük (diyastolik) tansiyonun normal veya düşük olması ne anlama geliyor?

Gerçekten de sadece büyük tansiyonun yüksek olması (140 mm Hg’nın- 14’ün üzerinde), buna karşın küçük tansiyonun normal veya düşük kalması (90 mm Hg’nın -9’un altında) pek de nadir görülmeyen bir durumdur. ''İzole sistolik hipertansiyon'' olarak isimlendirdikleri bu durum, özellikle yaşlılarda karşımıza çıkmaktadır. Esasında büyük kan basıncı hem kadınlarda, hem de erkeklerde yaşla sürekli bir artış eğilimindeyken, küçük kan basıncı her iki cinsiyette de 55-60 yaşlarından itibaren azalma eğilimi gösterir. Böylece yaşlılarda hipertansiyon sıklıkla sadece büyük tansiyonun yüksekliği şeklinde ortaya çıkar.

İzole sistolik hipertansiyon neden olur?

Bu tip hipertansiyonun kansızlık, tiroid bezinin fazla çalışması gibi bazı nadir nedenleri söz konusuysa da, izole sistolik hipertansiyon genelde kalpten çıkan ana atar damarın(aortun) ve onun ana dallarının yaş ve damar sertliğine bağlı olarak sertleşmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Sertleşen damar duvarı kanın pompalanmasıyla beklendiği oranda esneyip genişleyemeyeceğinden damar içindeki kan basıncı yükselmek zorunda kalmaktadır.

Sadece büyük tansiyonun yüksek olması, iki tansiyon değerinin de yüksek olması kadar kalp-damar hastalıkları riski açısından tehlikeli midir?

Gözlemsel çalışmalara göre hem büyük, hem de küçük kan basıncının yükselmesinin birbirinden bağımsız olarak ve benzer şekilde inme ve kalp krizine bağlı ölüm riskini artırdığı bilinmektedir. Özellikle yaşlılarda yapılmış gözlemsel çalışmalarda ise, ilginç olarak riskin büyük kan basıncının artmasıyla doğru orantılı olarak arttığı, buna karşın küçük kan basıncı ile ters orantılı olduğu (yani küçük kan basıncının azalması ile riskin arttığı) belirlenmiştir.

Sonuç olarak, sadece büyük kan basıncı yüksekliği, küçük kan basıncının yüksekliği kadar olumsuz ve riskli bir durumdur. Sevindirici olarak, sadece büyük kan basıncı yüksek olanlarda kontrollü ilaçla tedavi çalışmalarında, büyük kan basıncının aşağıya çekilmesi ile inme, kalp krizi, kalp yetersizliği gibi risklerde anlamlı bir azalma sağlanabildiği tartışma götürmeyecek şekilde kanıtlanmıştır.

Peki bu kişilerde küçük kan basıncının çok düşük olması aynı riski yaratır mı?

Kanıtlar çok güvenilir olmamakla birlikte elimizdeki gözlemsel veriler yaşlı hipertansiyon hastaları grubunda, küçük tansiyon değeri düştükçe riskin, yani olumsuz sonuçların ortaya çıkması ihtimalinin arttığına işaret etmektedir. Bir başka ifade tarzıyla büyük kan basıncıyla küçük kan basıncı arasındaki fark ne kadar genişlemişse veya açılmışsa, kişinin riski o oranda artmakta gibi gözükmektedir. Yani büyük kan basıncı yüksek, ancak küçük kan basıncı düşük(60 mm Hg’dan (6’dan) düşük) yaşlı hipertansiyonlular özellikle yüksek risk taşıyan bir grubu temsil etmektedirler. Son yıllarda ortaya konmuş bu husus, sadece büyük kan basıncı yüksekliği olan hastaların tedavisinde bazı sorun ve kuşkuların da kaynağı olmaktadır.

Sadece büyük kan basıncı yüksek olanlarda tedavi nasıl olmalı?

Teorik olarak ve de bazı gözlemsel çalışmalara bakarak, özellikle koroner kalp hastalığı bulunanlarda küçük kan basıncının 60 mm Hg’nın altına çekilmesinin kalp krizi ve ölüm riskini artırabileceği söylenebilir. Ancak izole sistolik hipertansiyon hastalarında yapılan ilaç çalışmaları küçük kan basıncının çok düşürülmesinin kalp krizi olaylarını artırdığını gösterememiştir. Bu bulgular sevindirici olmakla beraber, bazı nadir olgularda küçük kan basıncının çok düşürülmesinin olumsuz etkileri söz konusu olabilir. Buna rağmen, izole sistolik hipertansiyonlu hastalarda ilaç tedavisinin yararlarının çalışmalarda gayet net olarak ortaya konmuş olması, son derecede önemlidir. Bu nedenle, izole sistolik hipertansiyonun tedavisinde, küçük tansiyonu fazla düşürmenin bazı sakıncaları olabileceği akılda tutulmalı, büyük tansiyonun normal sınırlara çekilmesi için azami çaba sarfedilmelidir. Bu nedenle büyük kan basıncını normal değerlere çekerken küçük kan basıncının aşırı düşmesine meydan vermemektir.