AKP işsizlik, kriz ve üsluptan kaybetti

A&G, 29 MART YEREL SEÇİMİNİ MİLLİYET İÇİN ARAŞTIRDI - 1

Yerel seçim sonuçlarını başarıyla tahmin eden Adil Gür yönetimindeki A&G Araştırma Şirketi’nin, Milliyet için seçim sonrası yaptığı ankete göre, AKP’nin oy kaybetme sebeplerinin başında “işsizlik”, “ekonomik kriz” ve “Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın sert üslubu” geliyor. AKP’li seçmenin yüzde 40.8’ine göre, Başbakan Erdoğan’ın medyayla kavgası da partisine oy kaybettirdi. Ankete göre, AKP’den en çok oyu Saadet Partisi çaldı.
Seçimlerin ardından 4-5 Nisan tarihleri arasında 1876 kişiyle yapılan anketin sonuçları, 29 Mart tablosunun perde arkasını aydınlatıyor. AKP’ye oy verenlerin en büyük gerekçesi, “Çalışmalardan ve icraatlardan memnun olmaları.” İkinci sırada da Erdoğan için oy verenler geliyor.
Bu sıralama, cinsiyete göre değerlendirmede ise farklılaşıyor. AKP’ye oy veren erkekler icraatlardan memnuniyeti ilk sıraya yerleştirirken, kadınlarda Erdoğan faktörü öne çıkıyor. Ayrıca “kadınlar”, “düşük eğitimliler” ve “Doğu-Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaşayanlar” arasında “aileleri istediği için bu partiye oy verdiğini” söyleyenlerin oranı da yüksek çıktı.

Eğitim, rejim kaygısı ve CHP
Muhalefet partileri arasında, CHP, MHP ve SP’ye oy verenlerin gerekçeleri arasında ilk sırada “iktidarı beğenmemek” yer alıyor. DTP’de ise en önemli etken, “partinin ideolojik görüşlerine yakın olmak.”
CHP’ye oy veren erkekler tercihlerini “ideolojik yakınlık”, kadınlar ve gençler ise “AKP hükümetini beğenmemek” olarak gerekçelendiriyor. Ayrıca gençler arasında “AKP kazanmasın diye CHP’ye oy verdim” yanıtı da genel ortalamanın çok üzerinde. Eğitim yükseldikçe “rejim endişeleri nedeniyle CHP’ye oy verdiğini” söyleyenlerin oranı da artıyor.

Medyayla kavga kaybettirdi
AKP’nin oy kaybetme nedenlerini sıralayan seçmene göre, “işsizlik”, “ekonomik kriz” ve “Başbakan’ın sert tavırları”nın ardından sırasıyla, “yolsuzluk iddiaları”, “Kürt sorunuyla ilgili yanlış politikalar”, “medya ile kavga”, “yanlış aday tespiti”, “AKP’nin Batı’dan kopması ve AB hedeflerinden uzaklaşması” geliyor.
AKP’lilerin yüzde 49’u işsizliğin çok oy kaybettirdiğini düşünürken, bu oran muhalefet partilerinde yüzde 70’lere çıkıyor. AKP’ye oy verenlerin yüzde 50’si ekonomik krizin de çok oy kaybettirdiğini düşünüyor. AKP seçmeninin yüzde 40.8’i Erdoğan’ın medyayla kavgasının partiye oy kaybettirdiğine inanıyor.

DTP’li seçmenin gerekçesi
Erdoğan’ın sert üslubunun oy kaybettirdiği tüm seçmenler arasında yaygın bir kanaat. AKP’ye oy verenlerin yüzde 35.1’i, CHP ve MHP’li seçmenlerin yüzde 70’den fazlası Erdoğan’ın sert üslubunun oy kaybettirdiğini düşünüyor.  DTP seçmeninin yüzde 94.8’i, AKP’nin Kürt sorununa yaklaşımının oy kaybında etkili olduğu inancında. CHP ve MHP seçmeni ise, tam aksine Kürt sorunuyla ilgili açılımların oy kaybettirdiğini düşünüyor. AKP’li seçmenin yüzde 54’ü yolsuzluk iddialarının oy kaybettirdiğine inanmıyor.

4 seçmenden 1’i gönülsüz oy verdi
Araştırmaya göre 29 Mart seçimlerinde 4 seçmenden biri, tercih ettiği partiye gönülsüz oy verdi. Partilere gönülsüz oy verenler arasında çoğunluğu yüzde 62 oranıyla kadınlar oluşturuyor. Eğitim ve hane halkı ortalaması geliri yükseldikçe gönülsüz oy verenlerin oranı artıyor. En yüksek oranda gönülden oy verilen partiler SP ve DTP. AKP ve CHP’li seçmenler arasında gönül rahatlığıyla oy verme oranı yüzde 75’te kalırken, DTP’de yüzde 93, SP’de yüzde 85’e kadar çıktı.

Eğitim yükseldikçe AKP düşüyor
İl Genel Meclisi’nde partilerin kimlerden oy aldığına bakıldığında, AKP’nin kadınlardan, MHP’nin erkeklerden daha çok ay aldığı görülüyor. AKP’nin 28 yaş ve altındaki seçmenlerden aldığı oy oranı, genel ortalamanın altında kaldı. Eğitim seviyesi yükseldikçe AKP’nin oyları düşüyor, CHP’nin oyları artıyor. CHP ilk defa bu seçimde düşük eğitimlilerden de önemli oranda oy almaya başladı. AKP’nin kırdaki ezici çoğunluğu azalırken, CHP, MHP ve diğer partilerin oy oranları artmaya başladı.
22 Temmuz’da AKP’ye oy verenlerin yüzde 69.3’ü, 29 Mart’taki İl Genel Meclisi seçimlerinde aynı partiye oy verdiğini söyledi. AKP’nin oylarının yüzde 10.4’ü SP’ye, yüzde 9.5’i MHP’ye gitti.
DP’den sonra 22 Temmuz’a oranla “sadık seçmen sayısı” en fazla azalan parti AKP oldu. DTP eski seçmeninin yüzde 95.5’ini, CHP yüzde 87.7’sini korudu.

ARAŞTIRMANIN KÜNYESİ
7 bölgeden 1876 denek katıldı
Araştırma 4-5 Nisan tarihleri arasında Türkiye’nin 7 coğrafi bölgesinde, 30 il ve 87 ilçesi, bunlara bağlı 109 mahalle ve köyde, 18 yaş ve üstü seçmen nüfusunu temsil eden 934’ü kadın toplam 1876 denekle, hanede yüz yüze görüşme metoduyla yapıldı. Araştırmanın hata payı güven sınırları içinde yüzde 1.7.
Çalışmanın yürütüldüğü 30 il şunlar: Adana, Ankara, Antalya, Aydın, Batman, Bursa, Balıkesir, Bingöl, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Eskişehir, Erzurum, Gaziantep, Hatay, İçel, İstanbul, İzmir, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Manisa, Mardin, Ordu, Samsun, Trabzon, Van ve Zonguldak.

YORUM
AKP ağırlıklı olarak Anadolu’da oy kaybetti
Milliyet gazetesi için seçimlerden hemen sonra 04-05 Nisan 2009 günleri Türkiye’nin 7 coğrafi bölgesinde 30 ilde yeniden sahaya çıktık. Sahaya çıkış amacımız pek çok kişiye göre sürpriz sayılan yerel seçim sonuçlarını doğru anlamak ve elde edilen bulguları Milliyet okurlarıyla paylaşmaktı.
Birkaç gün sürecek bu yazı dizisindeki önemli sonuçların, hem okurların kafasındaki pek çok soruya ışık tutacağına, hem de seçmenin ne demek istediğini anlamaya çalışan partilerimizin önemli ipuçları çıkaracağına inanıyorum.

Muhalefet öne çıkamadı
Seçim sürecinde yaptığımız tüm değerlendirmelerde, bu seçimin sonuçları bakımından 1989 yerel seçimlerine benzeyip benzemeyeceğini hep tartıştık. Seçim sonuçlarında ortaya çıkan tabloya baktığımızda, bu seçim 1989 yerel seçimlerine kısmen benzese de kendine has özellikleri bakımından, tek başına değerlendirilmelidir.
Ciddi bir işsizlik, ekonomik kriz, Başbakan’ın sert söylemleri, yolsuzluk iddiaları ve bunun gibi pek çok iktidar partisi için olumsuz algılara rağmen, seçmen iktidar partisine ciddi bir uyarıda bulunmuş, neredeyse tüm muhalefet partilerinin oylarında küçük artışlar sağlamış ancak alternatif olarak hiçbirini öne çıkarmamıştır.
AKP’ye oy veren seçmenlerin büyük çoğunluğu (yüzde 70) iktidardan memnun olduğu için oy verdiğini söylemektedir. Yine AKP’nin aldığı oyda, lideri Erdoğan’ın etkisi büyüktür. İktidar partisine oy veren her 100 kişiden 57’si Erdoğan için, her 100 kişiden 20’si “oy verecek parti bulamadığı için AKP’ye oy verdiğini” belirtmiştir.
DTP hariç diğer partilere oy veren seçmenler, yüksek oranda iktidarı beğenmediğim için bu partiye oy verdim cevabını ilk sırada vermişlerdir. DTP’nin kimlik siyaseti nedeniyle oy aldığı, araştırma sonuçlarında açık seçik görülmektedir.

AKP neden oy kaybetti?
Seçim sürecinde yaptığımız araştırmalarda AKP’nin oy kaybını, ekonomiye, güneydoğu politikasına ve yanlış aday tespitlerine bağlamıştım. Ancak görülüyor ki Başbakan’ın sert üslubu, yolsuzluk iddiaları, medya ile kavga da iktidarın oy kaybında çok etkili olmuş.
Yanlış aday tespitlerinin etkisi olmakla birlikte, iyi adayların oy getirdiği çok net anlaşılmaktadır. Bu nedenle AKP, il genel meclisinde belediye oylarından daha azını almıştır. Demek ki ekonomide işler yolunda giderken yolsuzluk iddialarını kulak ardı eden seçmen, ekonomi bozulduğunda bu iddiaları daha ciddiye almaktadır.

Yeni oluşumlar için ipuçları
Araştırma sonuçlarının gösterdiği önemli bulgulardan biri, oy veren her 4 seçmenden biri oy verdiği partiye gönülden oy vermemektedir. Bunu siyasi partilerimizin ve yeni oluşum peşinde olan siyasetçilerimizin iyi okuması, siyasi gelecekleri açısından çok önemlidir.

Partiler kimlerden oy aldı?
29 Mart sonuçları 3 Kasım 2002’den bu yana seçmen tercihleri ile ilgili pek çok ezberi de bozmuştur. AKP ağırlıklı olarak kadınlardan, orta ve üst yaş gruplarından oy almıştır. Partiye genç seçmen yönelişinin azalması orta ve uzun vadede AKP’nin işini zorlaştırabilir. Yine ilk kez bu seçimde AKP kırdaki desteğini önemli ölçüde kaybetmiş görünmektedir.
AKP’nin milliyetçi muhafazakar seçmeninin bir bölümü MHP’ye, bir bölümü SP’ye gitmiştir. CHP ilk kez bu seçimde düşük gelirlilerden, düşük eğitimlilerden kırdan oy almaya başlamıştır.
22 Temmuz 2007 seçimlerine göre sadık seçmeni en fazla azalan partilerden biri AKP’dir.

Sahillerin rengi mi değişti?
Son zamanlarda AKP’nin sahillerde laik hassasiyetleri olan illerde kaybettiği şeklinde rivayetler dolaşmaktadır. Bunun bilimsel hiçbir dayanağının olmadığı seçim sonuçlarından çok net bir şekilde anlaşılmaktadır.
2007 seçim sonuçları ile karşılaştırdığımızda Güneydoğuyu hariç tutarsak, AKP Antalya’da yüzde 2.5 , Aydın’da yüzde 3.1, Zonguldak’ta yüzde 2.9, Tekirdağ’da 1.8, İzmir’de 0.8 oy kaybetmiştir. Muğla’da kaybı yok. Çanakkale, Sinop, İçel, Edirne, Bartın vs. gibi yerlerde ise oyunu artırmıştır.
AKP Erzurum’da yüzde 20.2, Kahramanmaraşta yüzde 17.7, Malatya’da yüzde 16,5 Çankırı’da yüzde 16.0, Kayseri’de yüzde 13.6, Yozgat’ta yüzde 13.2 oy kaybetmiştir.
Özetle; AKP’nin oy kaybettiği taban aslında yoksul, Anadolu’da ağırlıklı olarak kırda yaşayan milliyetçi-muhafazakar seçmenlerdir.

YARIN
- Seçimin kaybedeni, kazananı kim? 
- Seçim sonuçları ne ifade ediyor? 
- Bundan sonra ne olabilir? 
- Bugün seçim olsa oylar nereye gider?