"Her Sözcüğün Bir Öyküsü Var"

Yukarıdaki başlık ünlü bilim adamı, mimar, gazeteci ve yazar Önder Şenyapılı'nın yeni kitabının adı. Benim bildiğim kadarıyla Şenyapılı'nın kitaplarının sayısı çoktan yirmiyi aştı.
Elimdeki kitap, hani hep bana, "Kısa kısa, araya yıldızlar koyarak yaz," dediğiniz sözcük öyküleri var ya, işte aynen öyle bir kitap.
Şenyapılı kitabında, 700'e yakın sözcüğün öyküsüne yer vermiş. Ve virgülüne dokunmadan, bunların içinden sizler için bir seçki yaptım. Sanırım Şenyapılı'nın bu kitabını benim kadar sizler de seveceksiniz. Ayrıca kitaptan edinmek isteyenler için de yazımın sonuna adres ve telefon numaraları ekledim. Artık gerisi sizlere kalıyor.

Alfabe
"Benim kuşağımın ALFABE'si vardı. Şimdilerde, ilkokula başlayanlar birer ABECE ediniyorlar. Çünkü, Türkçe'de harf dizini A, B, C ile başlıyor. ALFABE, Yunanca’daki harf dizininin ilk iki harfiyle oluşturulmuş adıydı ABECE'nin. Yunan alfabesindeki harfler şöyle diziliyor: Alpha/Alfa, Beta, Gamma, Delta, Epsilon, Zeta, Eta, Theta/Teta, Iota, Kappa, Lambda, Mu, Nu, Xi, Omicron/Omikron, Pi, Rho/Ro, Sigma, Tau, Upsilon, Phi/Fi, Chi/Ki, Omega."

Kolonya
"Kolonya, Fransızca'da eau de Cologne diye anılır. Yani: Köln suyu. Fransızca adı her şeyi açıklamaktadır. Kolonya 'Köln suyu' demektir ve böyle adlandırılmasının nedeni, ilk kez Almanya'nın Köln kentinde üretilmiş olmasıdır."

Ciguli
"1999 yılında Türkiye'de 'Binnaz' adlı bir şarkı radyo ve televizyonlarda çalınmaya başlandı. Şarkıyı söyleyen Bulgaristan'dan Türkiye'ye göçmüş bir Roman idi. Uzun yıllar Moskova'da bulunmuş, sonra Türkiye'ye gelerek Sibel Can gibi kimi şarkıcıların saz ekibinde yer alarak akordeon çalmıştı. Sonra, birdenbire 'Binnaz' adlı şarkısıyla solistlik mertebesine yükselen bu kişinin seçtiği takma ad dolayısıyla Türk toplumu ciguli sözcüğüyle tanıştı. Kökende, ciguli, Rus yapımı Lada marka otomobillerin bir modelinin anılışıydı ve anlamı 'hızlı giden' idi."

Karnaval
"Karnaval, Carne'den geliyor. Carne, 'Et' demek. Hıristiyanların bir orucu var. Et yememe üzerine... Bu oruca girerken mi, yoksa bizim gibi oruçtan çıktıktan sonra mı, artık o kadar detayını bilmem, bir bayram yapıp bol et yiyorlar. Adı Et Bayramı. Yani Carnevale!"

Pandispanya
"...'Pandispanya' pek hoşuma giderdi. Anya'lı, onya'lı sözcüklere oldum olası meraklıyımdır. (...) İspanya'ya yerleştikten sonra bir gün, Toledo'da bir pastanede ne görsem beğenirsiniz? Sıra sıra pandispanyalar!
Kafamda bir şimşek çaktı, tabak gibi açık olan gerçeği otuz yıl sonra anladım. 'Pan' sözcüğü ekmek demek İspanyolca'da. Bu kek benzeri kurabiyeyi, 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'na göçen İspanyol Yahudileri kazandırmış mutfak dilimize. Pandispanyanın aslı 'Pan di Hispania' idi. İspanyol ekmeği, özlemin tadı. İspanyol Yahudilerinin dilimize kattığı böyle pek çok sözcük var: Papel, takoz, masa, palavra, tapon, bunlardan yalnızca birkaçı. Ama Hispania'ya 'Espan(y)a' deniyor artık. Pandispanyanın gerçek adı ise, 'Magdelena'."
***
Her Sözcüğün Bir Öyküsü Var
Önder Şenyapılı
ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık
ve İletişim A.Ş.
Telefon: 0312 210 38 70-73 / Faks: 0312 210 15 49