Yunanistan’ın kamu borcu Gayri Safi Milli Hasıla’sının % 143’ünü aştı. Kaddafi döneminde Libya’da bu oran sadece % 3 idi. Öte yandan, Libya’nın hiç dış borcu yok. Libya’da “kişi başına düşen milli gelir” 10.000 doları aşıyordu. Yani, aşağı yukarı bizimki kadardı. Bu bakımdan Libya, Suudi Arabistan hariç tüm Arap ülkelerinden iyi durumdaydı.
Kaddafi, eğitime çok önem vermişti. Libyalıların eğitim düzeyi, dünya ortalamasının ve Türkiye’nin çok üzerindeydi. Birleşik Milletler İnsan Gelişmişlik Endeksi’ne göre, Libya’daki eğitim düzeyi 76 puana ulaşmıştı. Ülkede, güçlü ve eğitimli bir orta sınıf oluşmuştu. Ülke, 1.170 km’ye ulaşan sahil şeridi sayesinde turizmde büyük bir patlama yapmaya hazırdı. Yapılan hesaplamalara göre, önümüzdeki 8 yıl içinde turizm sektöründe çalışacak kişilerin sayısı % 68 artacak, böylece en büyük sorun olan işsizlik düşmeye başlayacaktı.
Kaddafi yönetimi sırasında, 1.8 milyar litre(bbl) olan günlük petrol üretimi, iç savaş sırasında 350.000 bbl’ye düştü. Ülkeye yabancı şirketlerin girmesiyle gelecek yıldan itibaren petrol üretiminin günde 3.5 milyar bbl’ye çıkması bekleniyor.
Kaddafi’nin ekonomideki en büyük 3 hatası ülkeyi dışa açamamak, özel sektör oluşturamamak ve işsizlikle yeterince mücadele edememek oldu. Çalışanların % 2’si ülkenin en büyük gelir kaynağı olan petrol sanayinde çalışırken, % 55’i devlet görevlerinde çalışıyordu. Elimizdeki 2006 rakamlarına göre, işsizlik % 21’e ulaşmıştı. 25 yaşın altındaki kişilerde işsizlik oranı ise % 30’a yükseliyordu.
Time’a göre Libya, İtalya’ya 14.6 milyar dolarlık, Fransa’ya 6 milyar dolarlık, Çin’e 4.3 milyar dolarlık, İspanya’ya 4.2 milyar dolarlık, Almanya’ya 3.9 milyar dolarlık ve ABD’ye 2.1 milyar dolarlık petrol satmaktaydı. İthalatının ise 2.4 milyar dolarlık bölümünü Türkiye’den yapıyordu. Türkiye, İtalya ve Çin’den sonra 3. büyük ithalat yapılan ülkeydi.
Bundan sonra ne olacak?
İtalyanlar Libya’yı işgal ettiklerinde ülke nüfusunun yarısına yakınını katlettiler. Öldükleri Libyalı sayısı 700.000’i aşmıştı. Doğal olarak, şimdi böyle bir şey olmayacak.
Yabancı özel sektör şirketlerinin ülkeye girmesiyle, ülkenin eğitimli iş gücü kolayca iş bulacak. Zaten, Libya’daki eğitimli insan gücü göz kamaştırıyordu. İşsizlik oranı çok süratle düşecek, ülke önce dışarıya, sonra da turizme açılacak. Siyasi partiler oluşturulacak; ülkeye demokrasi gelecek.
Ülkede daha çok petrol çıkarılacak ama petrolden elde edilen kârın büyük bölümü yabancı büyük şirketlere gidecek. Ülkede şimdiye kadar özel sektörün varlığına izin verilmemişti. Şimdi bir özel sektör ve yabancı yatırımcı patlaması yaşanacak. Libya ekonomisi ve vatandaşları da kapitalist ekonominin vahşi gücü ve tüketim ekonomisi ile tanışacak. Ülkeye ilk giren yabancı şirketler, bankalar olacak.
Bunca zenginliğe rağmen, sonunda orada da ekonomik krizler baş gösterecek. Kamu açıkları ve dış borçlarla karşılaşılacak. Bunlarla başa çıkabilmek için, özelleştirmelere başvurulacak.
Kulübümüze hoş geldin Libya!
